رابطه سادات و حاکمیت؛ مبانی و معیارهای نفوذ سیاسی و اقتدار سادات در حکومت ایلخانان مغول

Abstract

سادات به عنوان خاندان پیامبر9، در تاریخ اسلام و ایران دوره اسلامی، به عنوان گروهی متمایز جایگاه ویژه­ای داشتند. انتساب آن‌ها به خاندان پیامبر9 سبب شد که در میان جامعه ایران نیز مورد احترام قرار گرفتند. با شکل­گیری نهادی به نام نقابت، سادات به صورت یک گروه کاملاً مشخص و سازمان‌دهی‌شده درآمدند. که از منزلت خاصی برخوردار بودند. با حمله چنگیز به ایران و سپس برچیده ‌شدن خلافت عباسی، سادات جزء افرادی بودند که نه‌تنها دچار ضعف جایگاه نشدند بلکه بالعکس نفسی تازه کرده و حتی دوباره منصب نقابت که کار آن رسیدگی به امور سادات بود، احیا شد. هدف از این پژوهش، بررسی جایگاه و منزلت سادات در ساختار حاکمیت ایلخانی است. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، به این پرسش پاسخ می‌دهد که با توجه به جایگاه سادات در دوره ایلخانان و گرایش اولجایتو به تشیع و سادات، آنان چه جایگاهی در ساختار حاکمیت به دست آوردند؟ یافته­های پژوهش، نشان می­دهد که منزلت این گروه در جامعه­ ایرانی و خودآگاهی درونی سادات در بالا بردن جایگاه خویش در دستگاه حکومت ایلخانی نقشی به‌سزا داشت، ولی با وجود تکریم سادات، این گروه در دوره ایلخانی به ندرت توانستند به پست­های مهم و حساسی مانند وزارت و یا صاحب­دیوانی دست یابند و به نظر می‌رسد، این نتیجه ساختار دیوانی با غلبه­ مذهب سنتی است که، اجازه نمی­داد سادات به این عرصه وارد شوند.