نخل‌گردانی؛ روایت مردمی ـ اجتماعی هنرمندانه‌ از مرگ

Abstract

«نخل‌گردانی» وجهی از تاریخ دینی شیعیان را بیان می‌کند و صورت نمایشی اعتقادات مردم ایران، از رخدادی واقعی ـ تاریخی در حوزه حیات مرگ قدیسان دین است. بررسی­ها در پژوهش حاضر، نشان می‌دهد که اگرچه آیین نخل‌گردانی ظاهراً در اجرای مشارکتی خویش، مفهوم مرگ را به نمایش می­گذارد، در تفسیر معنایی­اش، نوعی مناسک گذار برای بازتولد محسوب می‌شود. چنان‌که هر ساله با به نمایش گذاردن نخل و پویا نمودن رویکردهای مذهبی اثر، در عین‌حال که بستری جمعی را برای مناسک اجتماعی مرگ فراهم می­سازد، گریز از میرایی و میل به جاودانگی را در تجربه تاریخی عاشورا ارائه می‌دهد. این امر، با مهیا نمودن الگو و زمینه­ای صورت می­گیرد که در آن پیام­ هنرمند (به عنوان نشانه‌هایی نمادین) با قرارگیری در ظرفی کارکردی ـ آیینی، بی­هیچ تفسیر و واسطه­ای برای مردم فهم­پذیر ‌می­گردد و آنان با حضور در فضای دایره­ای تکیه، در مسیر این اجرا و با رمزگشایی اثر، ارزش­ها و باورهای دینی را دریافته، تولد درونی مجددی می‌یابند.