حج سال نهم و ابلاغ آیات برائت توسط ابوبکر؛ بررسی جغرافیایی و امکان‌سنجی زمانی

Abstract

ابلاغ آیات برائت در سال نهم هجری از مسائل مهم و بحث‌بر‌انگیز تاریخ اسلام است. بسیاری از اندیشمندان شیعه و سنی بر این عقیده‌اند که پیامبر خدا؟ص؟ در سال نهم هجری شخصی را مأمور ابلاغ آیات برائت کرد. شیعیان، امیرمؤمنان علی؟ع؟ را و بیشتر اهل‌تسنن، ابوبکر را متصدی این امر در سال نهم هجری معرفی کرده و هر دو گروه برای مدعای خود به دلایل متعددی استناد کرده‌اند. این پژوهش تلاش دارد نگاهی جدید به ابلاغ آیات برائت داشته و آن را از لحاظ جغرافیایی و زمانی مورد بررسی و تحلیل قرار دهد؛ بدین منظور گزارش‌های موجود در منابع شیعه و اهل‌تسنن مورد کنکاش قرار گرفته است. تحلیل گزاره‌های تاریخیِ مورد ادعای هر دو گروه نشان می‌دهد از لحاظ جغرافیایی، مجموعۀ‌ مکان‌های ذکرشده در منابع کهن، برای دریافت آیات برائت توسط امیرمؤمنان؟ع؟ از ابوبکر، به‌گونه‌ای است که امکان بازگشت ابوبکر به مدینه و مراجعه مجدد او برای همراهی با امیرمؤمنان؟ع؟ از نظر زمانی وجود ندارد.