سرشت انسان از دیدگاه ملاصدرا

Abstract

در آثار ملاصدرا، چهار دیدگاه متفاوت دربارۀ سرشت انسان مشاهده می‌شود. انسان، در برخی از عبارات، نیک‌سرشت و در برخی دیگر بدسرشت معرفی شده است. صدرا بر اساس نظریۀ لوح سفید، در برخی موارد، به بالقوه بودن انسان از نظر نیکی و بدی قائل است که در مرحلۀ بعد، نیکی یا بدی او فعلیت می‌یابد. دیدگاه چهارم صدرا این است که انسان‌ها از سرشتی واحد برخوردار نیستند، بلکه هر فرد سرشت ویژۀ خود را داراست. پژوهش حاضر، با تأسی به طریقۀ صدرالمتألهین در جمع آرای متشتت پیشینیان و نهایتاً بیان دیدگاه خاص طبق نظام فلسفی خویش، تلاش می‌کند تا با ارائۀ تفسیری مرتبط و مناسب، همۀ اقوال او در این زمینه را تبیین کرده و نظریه‌ای واحد در این مسئله ارائه نماید که مبتنی بر مبانی فلسفۀ صدرایی است. در این تحقیق که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده، برای نخستین‌بار نشان داده می‌شود که ملاصدرا در مسئلۀ فطرت، دیدگاه چهارمی را اتخاذ کرده و این دیدگاه او از سازگاری بیشتری با مبانی فلسفی‌اش برخوردار است. افزون بر آن، می‌توان گفت این دیدگاه، جامع سایر دیدگاه‌های وی در مسئلۀ فطرت نیز می‌باشد.