نقد و تحلیل تصویر در شعر حجم

Abstract

یدالله رؤیایی در آثار نظری خود با دیدی انتقادی به تصویر در شعر سنتی می‌نگرد. از نظر او تصویر در شعر کلاسیک ایستا و راکد است و در مقابل تصویر حجم پویا و سیال. این مقاله ضمن نقد دیدگاه‌های گاه ناهمگون او در تصویر، مثال‌هایی که در آثار نظری او ذکر شده، مورد تحلیل قرار می‌دهد. همچنین با بررسی نمونه‌های مورد ادعای رؤیایی از تصویر حجم در شعر کلاسیک، نشان می‌دهد که آن تصاویر با زبان بلاغت کلاسیک قابل توضیح است و ابهام تصویر در بافت و با سنت ادبی رفع می‌شود، ازاین‌رو با نمونه‌های معاصر خود تمایز دارد. مدعای مقاله آن است که برای درک دقیق تصویر حجمی باید از بیانیه حجم فراتر رفت و تنها به تحلیل مجموعه اشعار رؤیایی پرداخت. در این پژوهش با روش استقرایی و مبتنی بر توصیف و تحلیل، تصاویر مجموعه لبریخته‌ها از نظر بیان ارتباط بین واقعیت و مظاهر واقعیت و فاصله یا اسپاسمان تحلیل شده است. نتایج نشان می‌دهد انواعی از جمله تصویر با ساخت کلاسیک، تصویر از طریق فضاسازی، تصویر خوشه‌ای، تصویر اسطوره‌گرا و تصویر نمادگرا در اشعار او به کار رفته است. ناگفته‌های تصویر، معانی ثانویه کلمات مرتبط با تصویر و نیز گستردگی تصویر در سطح فرم از عوامل پیچیدگی تصویر حجم است. اگر حجم صرفاً به معنای عدم همجواری باشد، تصاویر حجم بسیار است اما اگر ملاک بیان علت غایی باشد، بسیار کم. تصویر حجم، نسبی است یعنی ارتباط غیرمستقیم یا فاصله بین اجزای تصویر ذومراتب است.