لذت بی غرض کانتی از منظر علوم شناختی

Abstract

اطلاق و تلقی زیبا از پدیدارهای هستی در درازنای اندیشه انسان اندیشمند، پیوسته یکی از موضوعات پرکشش و البته چالشی بوده است. فلسفه‌ورزی با همه ابزارها و رویکردهای گونه‌گون خودیکی از راه‌های پاسخ به این مسئله بوده و هست. یکی از فیلسوفانی که گام‌های بسیار ارزشمندی در مطالعه و بررسی امر زیبا و چیستی و چرایی آن برداشته است، امانوئل کانت است. نگره «لذت بی‌غرض» در رویارویی با امر زیبایکی از مهم‌ترین تأملات فلسفی اوست که در کتاب نقد قوه حکم به آن پرداخته است. طی چند دهه اخیر که رشد علوم تجربی به‌ویژه در حوزه‌ عصب‌شناسی،شتابی روزافزون گرفته است، دانشمندان این علوم تلاش کرده‌اند درضمن پژوهش‌های کلان خود،به فهم و درک علمی‌ای از برخی مسائل مشترک باعلوم انسانی و هنر،ازجمله زیبایی و لذت برآمده ازآن برسند.در این مسیر، یافته‌های بسیاردرخوری نیز ارائه کرده‌اند.این یافته‌هاوبرخی شباهت‌ها، زمینه ورود آنها به مطالعات میان‌رشته‌ای فلسفهو علوم شناختی را فراهم کرده است. آنچه در این جستار آمده است، مطالعه و بررسی‌ای است توصیفی و تحلیلی از لذت زیباشناسانه بی‌غرض کانتی و توضیحی که علوم شناختی برای آن خواهندداشت.بررسیها نشان می‌دهند با وجود چندلایه‌بودن این رابطه، تمایز «خواستن» و «دوست‌داشتن» در سیستم پاداش مغز، امکان لذت بی‌غرض به معنای کانتی آن را ممکن می‌سازد.