بررسی نصاب‌های گویشی فارسی در سده‌های اخیر

Abstract

نصاب‌های زبانی و گویشی به‌عنوان نمونه‌ای از شعر تعلیمی در سده‌های اخیر با هدف کمک به حراست از واژه‌های زبانی و گویشی تنظیم شده‌اند. از واژه‌نامه‌های گویشی کهن می‌توان به «نصاب جامع‌اللغات» (قرن دهم هجری)، «نصاب صبوحی» و «نصاب طبری» (قرن سیزدهم هجری) اشاره کرد که اغلب براساس الگوی «نصاب‌الصبیان» ابونصر فراهی (قرن هفتم هجری) تدوین شده‌اند. در ایران با گسترۀ وسیعی از زبان‌ها و گویش‌های محلی مواجه هستیم و از دیرباز یکی از راه‌های مؤثر حفظ و کمک به رونق آنها بهره‌گیری از زبان شعر برای ساده‌سازی به­خاطرسپاری واژه‌های گویشی بوده‌است. وزن و قافیه و سادگی مضامین می‌تواند کمک شایانی به حفظ لغات و اصطلاحات گویشی کند. با وجود این برای بسیاری از زبان‌ها و گویش‌های کشورمان فرهنگ لغت منظومی در قالب «نصاب» در اختیار نداریم. مقالۀ حاضر بر آن است تا ضمن ارائة نمونه‌هایی از اشعار نصاب‌های گویشی موجود به ویژگی‌های ساختاری آنها اشاره نماید تا انگیزه‌ای برای احیای این سنت شعری به‌عنوان یکی از رویکردهای فرهنگ‌نویسی در ایران باشد.