تحلیلی بر نقش و کارکرد الهیات تکاملی در توسعه هندسه معرفتی دین و تأثیر آن بر فلسفه دین اسلامی

Abstract

دانش عقلانی الهیات، هماهنگ‌کننده دین وحیانی ثابت و فرهنگ متغیری است که یک متأله در آن زیست می‌کند و امکان مشارکت مؤمنانه را در فرایند شناخت دین فراهم می‌کند. از این‌رو، یک دانش واسطه‌ای است. با صورت‌بندی دانش الهیات، توصیف مستند و روش‌مند از همه آنچه که دین برای آن نازل‌شده است، ممکن می‌شود، اما کارکرد توصیفی و حتی تبیینی منحصر در بُعد اعتقادی نیست، بلکه همه خطابات دین را در سه سطح ارزش‌های اخلاقی، اعتقادات ایمانی، احکام تکلیفی در مقیاس فردی و اجتماعی را در برمی‌گیرد. از آن‌جا که در این پژوهش، دین به تناسبات جریان ولایت و تولی در مقیاس فردی و جامعه معنا شده است، در نتیجه، الهیات مربوطه نیز مفسِّر این تناسبات از متن دین خواهد بود. بدون الهیات روش‌مند، حجیت‌مند و نظام‌مند الگوی مطمئنی برای فهم درست دین وجود ندارد. در نتیجه، با تکامل مقیاس حضور الهیات و منقّح شدن گستره حضور دین، می‌توان تأثیر آن را در فلسفه دین اسلامی هم دید. این پژوهش با تحلیل عقلانی، با رویکرد تحقیقات کتابخانه‌ای و گردآوری اطلاعات به‌دست‌آمده است.