تحلیل مولفه‌های تبعید مخالفان سیاسی در دورة پهلوی اول (تبعیدی، تبعیدگاه و علت تبعید)

Abstract

دورة رضاشاه ازنظر میزان استفاده از کیفر تبعید برای مجازات مخالفان خود، شاخص بود که این دوره را از دوره‌های قبل از خود متمایز می‌نماید. تبعید ایلات و عشایر در این دوره، یادآور تبعید ایلات متمرد در دوره‌های گذشته است و تبعید مخالفان سیاست‌های اصلاحی (نظام‌وظیفه، اتحاد البسه و کشف حجاب) و نیز دیوانیان منتقد حکومت، تبعید مخالفان و منتقدان حکومت‌های دیکتاتوری را به‌ذهن می‌آورد. در این پژوهش با بررسی گروه‌های اجتماعی تبعیدیان دورة رضاشاه در پی پاسخگویی به این پرسش هستیم که آیا مولفه‌های سه‌گانة (تبعید، تبعیدگاه و علت تبعید) در دورة رضاشاه، الگوی یکسانی از وضعیت تبعیدیان را که ناشی از سیاست واحد حکومت در این موضوع باشد نشان می‌دهد؟ روش مورداستفاده در این مقاله، روش تحلیل تاریخی با کمک اسناد و مدارک آرشیوی و نیز بهره گرفتن از منابع اصلی است. یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد که الگوی یکسانی از وضعیت تبعیدیان در دورة رضاشاه دیده نمی‌شود و تحلیل مولفه‌های سه‌گانة پیش‌گفته نشان می‌دهد که تبعید در این دورة هم ویژگی‌های تبعید در حکومت‌های استبدادی را دارد و هم شاخصه‌های تبعید در حکومت‌های دیکتاتوری را.