زبان و جامعه: تحلیل اجتماعی قرض گیری واژگانی زبان های فارسی و ترکی از یکدیگر در دورة صفوی

Abstract

دورة صفوی یکی از دوره‎های مهم تاریخ ایران است که زبان‎های فارسی و ترکی در این دوره با یکدیگر در تعامل بودند. این مقاله، در چارچوب نظریۀ بازار زبان‎شناختی بوردیو، به بررسی کارکرد زبان‎های فارسی، ترکی و عربی در ایران دورة صفوی و همچنین قرض‎گیری واژگانی زبان‎های فارسی و ترکی از یکدیگر می‎پردازد. به این منظور، وام‎واژه‎های زبان‎های فارسی و ترکی به روش تحلیل محتوا گردآوری و از منظر بازار زبان‎شناختی بوردیو تحلیل شده‌اند. نتایج نشان می‎دهد در دورة صفوی سه زبان عربی، فارسی و ترکی با همدیگر همزیستی داشته‌اند. عربی زبان دین و علم بود و لغات و اصطلاحات مذهبی و علمی از آن زبان به زبان‎های فارسی و ترکی راه ‎یافته است. فارسی زبان شعر و ادب بود و در محافل ادبی مشروعیت داشت، واژه‎ها و اصطلاحات شعری و ادبی را به زبان ترکی قرض داده است و ترکی به عنوان زبان شاهان و ارتش، در حوزۀ قشون و دربار کاربرد داشت و لغات و عبارات نظامی و دیوانی را به فارسی عاریه می‎داد. بنابراین، تسلط هر یک از سه زبان فوق در عرصة اجتماعی معین، ناشی از ذات آن زبان نبود بلکه از اقتدار و شایستگی گویشوران آن زبان در همان عرصه تأثیر می‌پذیرفت.