بررسی نکات تربیتی داستان موسی و خضر در تفاسیر شیعی قرن 15 با روش تحلیل مضمون

Abstract

داستان‌های قرآنی بخش عمده‌ای از قرآن را به خود اختصاص داده‌اند. این داستان‌ها فقط جنبه روایت‌گری و تاریخی ندارند بلکه شامل طیفی وسیع از آموزه‌های اخلاقی، عرفانی، اجتماعی، علمی و.... هستند. در این میان داستان موسی و خضر به دلیل برخی ویژگی‌ها دارای اهمیت خاصی می‌باشد و مورد‌توجه مفسران قرار‌گرفته است. در این پژوهش که به‌صورت تحلیلی بین تفاسیر شیعی قرن ١۵ صورت گرفته با استفاده از روش تحلیل مضمون و با‌تکیه ‌بر متن بیست‌وسه تفسیر در‌خصوص داستان موسی و خضر، شبکه مضامین تعلیم و تربیت شناسایی شده و ساختار نظام‌مند آن‌ ترسیم شد. بعد از ترسیم شبکه مضامین تعلیم و تربیت، وزن مضامین پایه ذیل هر‌کدام از مضامین سازمان‌دهنده و فراگیر نیز مشخص شد. مضامین سازمان‌دهنده تعلیم و تربیت در این پژوهش به ترتیب وزن عبارتند از: نحوه مواجهه با شاگرد، اهمیت تعلیم و تربیت، آداب علم‌آموزی، نحوه آموزش، صبر در راه علم‌آموزی و اهمیت استاد؛ مضمون نحوه مواجهه با شاگرد بیشترین وزن را به خود اختصاص داده است که نشان می‌دهد مفسران شیعه قرن 15 به تعامل استاد و شاگرد اهمیت زیادی می‌داده‌اند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که مفاهیمی مانند عدم شبهه‌افکنی در ذهن شاگردان، دستور خدا جهت علم‌آموزی، صبر در راه کسب علم، تواضع نزد استاد، احترام به استاد و استفاده از روش‌های مناسب آموزشی در تفاسیر مورد تاکید قرار‌گرفته است.