فرایند شکل گیری فساد در ایران بعد از انقلاب

Abstract

در جامعه ایرانی بعد از انقلاب فساد وجود دارد و به‌خصوص بعد از جنگ تحمیلی رو به فزونی بوده است. چگونه در جامعه‌ای که یکی از مبانی جدید نظام سیاسی آن بر اساس مقابله با فساد است، فساد رشد کرده است. هدف این نوشتار بررسی فرایند شکل‌گیری فساد، و پرسش اصلی آن چگونگی شکل‌گیری فساد در ایران بعد از انقلاب است. فرایند یا فرایندهای شکل‌گیری فساد در ایران کدامند. بدین منظور از چهارچوب تحلیلی انواع سلطه، کشمکش گروه‌های اجتماعی، اهمیت ساحت فرهنگی، تفکیک و تمایز امور، و جدایی بوروکراسی از سیاست، استفاده گردید که از نظریه نوع آرمانی ماکس وبر استخراج شده است. از روش اسنادی و کتابخانه‌ای برای شناسایی ویژگی‌های مختلف جامعه ایرانی استفاده شده است. اسناد شامل تحلیل‌ها و شواهد تاریخی جامعه ایران است که توسط نظریه پردازان ایرانی تولید شده‌اند. نتایج نشان می‌دهد جامعه ایرانی سه ساحت فرهنگی ایرانی-اسلامی و غربی دارد. و زمانی یک ساحت فرهنگی در یک دوره‌ای بر دیگری مسلط می‌شود، تک بُعدی شدن یا اقتدار گرایی فرهنگی شکل می‌گیرد. اقتدار گرایی فرهنگی باعث انسداد سیاسی می‌‌شود و در نهایت آنهم باعث انحصار اقتصادی، و در نتیجه فساد می‌شود. این فرایند از طریق مکانیزم تسلط گروه‌های اجتماعی یک ساحت بر دیگر ساحت‌های فرهنگی، و سیاست زدگی بوروکراسی انجام می‌شود. در کل می‌توان گفت درهم تنیدگی و چند سویه بودن اقتدارگرایی فرهنگی، سیاست‌ زدگی بوروکراسی و انسداد سیاسی تعیین کنندگی ویژه‌ای برای اقتصاد ایران دارد که یکی از مهمترین پیامد‌های آن شکل‌گیری فساد است.