طراحی مدل تدوین خط‌مشی انرژی‌های تجدیدپذیر با مدنظر قراردادن شاخص‌های معماری انرژی

Abstract

هدف: بررسی امتیاز ایران در ابعاد سه‌گانه شاخص معماری انرژی با میانگین جهانی نشان می‌دهد: وضعیت ایران در ابعاد رشد و توسعه اقتصادی و پایداری زیست‌محیطی در مقایسه با میانگین جهانی در شرایط مطلوبی قرار ندارد، درحالی‌که در بُعد دسترسی و امنیت انرژی عملکرد ایران تقریبا متناسب با میانگین جهانی است. ازاین‌رو با توجه به وضعیت نامطلوب شاخص معماری انرژی در ایران و لزوم بهبود این شاخص نسبت به متوسط‌ جهانی به‌ویژه در بُعد رشد و توسعه اقتصادی و پایداری محیط‌زیستی و تأثیر مستقیم توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر بر این بُعد و با عنایت به سهم ناچیز انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی کشور، این پژوهش در پی پاسخ به این سوال است که مدل خط‌مشی‌گذاری انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران دارای چه مولفه‌هایی باشد که در نهایت منجر به بهبود شاخص معماری به‌خصوص در بُعد اقتصادی و محیط‌ زیست شود؟ لذا پژوهش حاضر با هدف ارائه مدلی جهت تدوین خط‌مشی انرژی‌های تجدید‌پذیر با مدنظر قرار دادن شاخص‌های معماری انرژی می‌باشد.طراحی/ روش‌شناسی/ رویکرد: روش پژوهش حاضر روش آمیخته یعنی کیفی- کمی است. جامعه آماری در بخش کیفی پژوهش حاضر اساتید و خبرگان صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر و در بخش کمی مدیران و کارشناسان فعال در صنعت انرژی است. به منظور جمع‌آوری اطلاعات در بخش کیفی ابتدا از مطالعات کتابخانه‌ای و سپس مصاحبه عمیق تا رسیدن به اشباع نظری استفاده شد و در بخش کمی از پرسشنامه استفاده شده است. روش نمونه‌گیری در بخش کیفی به صورت نمونه‌گیری نظری ساده و در بخش کمی به صورت نمونه‌گیری تصادفی ساده است. در بخش کیفی به منظور سنجش روایی از روش کنترل از سوی مشارکت‌کنندگان استفاده شده است. بنابراین، تلاش شده است تا افرادی به تجارب و از شرکت‌های مختلف انتخاب شوند. هم‌چنین برای بررسی پایایی از بازآزمون و روش توافق درون موضوعی استفاده گردید. در بخش کمی، روایی از طریق روایی محتوایی لاوشه و پایایی از طریق روش آلفای کرونباخ مورد بررسی و تایید قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده‌ها در بخش کیفی با استفاده از تحلیل مضمون و در بخش کمی با استفاده از تکنیک مدل‌سازی معادلات ساختاری انجام شده است. همچنین نرم‌افزارهای مورد استفاده در این پژوهش MAXQDA در بخش کیفی و PLS و SPSS در بخش کمی می‌باشد.یافته‌­های پژوهش: در مدل به‌دست آمده از مصاحبه با اساتید و خبرگان صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر، بسترها که در حقیقت زمینه مورد نیاز برای ایجاد یا توسعه پدیده است شامل مولفه‌های قوانین و الزامات بالادستی، الزامات ‌محیط‌زیستی، تحریم‌های بین‌المللی، اقتصاد طرح‌های سرمایه‌گذاری و قوانین و الزامات بین‌المللی است.فرایندها که در حقیقت انجام و یا ایجاد فعالیت­‌های هدف‌دار با توجه به فراهم بودن بستر است شامل مولفه‌های مدیریت و برنامه‌ریزی یکپارچه، امنیت انرژی، فرهنگ‌سازی (آگاهی‌بخشی و بهره­ورسازی) و توسعه فناوری است و پیامدها که در حقیقت نتایج فرایندهای ایجاد شده است شامل توسعه اقتصادی و توسعه صادرات می‌شود. نتایج بخش کمی نیز نشان از رد یک فرضیه و تایید باقی فرضیه‌ها دارد.محدودیت­‌ها و پیامدها: عملکرد کشور در شاخص­‎های معماری انرژی علاوه بر انرژی­‌های تجدیدپذیر به‌صورت عمده تحت تاثیر سیاست‌­های مربوط به انرژی­‌های فسیلی است از همین رو بررسی جامع و فراگیر آن مستلزم تحقیقات مستقل دیگری است که به محققان آتی پیشنهاد می‌گردد.پیامدهای عملی: اولویت­‌بندی اثرگذاری متغیرها بر تدوین خط­‌مشی انرژی­‌های تجدیدپذیر، به ترتیب عبارتند از: قوانین و الزامات بالادستی، تحریم‌های بین‌المللی، قوانین و الزامات بین‌المللی، اقتصاد طرح‌های سرمایه‌گذاری و الزامات زیست‌محیطی که دارای تأثیر مثبت و معناداری با تدوین خط‌مشی انرژی‌های تجدیدپذیر. لذا از آنجایی که قوانین و الزامات بالادستی به عنوان اولین عامل اثرگذار بر تدوین خط‌مشی شناسایی گردید، بایستی اولین مرحله خط­‌مشی­‌گذاری یعنی هدف­‌گذاری دقیق، منطقی و قابل دستیابی با قابلیت اندازه‌­گیری در قوانین و اسناد بالادستی به اندازه کافی مورد توجه جدی قرار گیرد.ابتکار یا ارزش مقاله: در این پژوهش برای اولین بار مدل تدوین خط‌مشی توسعه انرژی‌های تجدید‌پذیر با مد نظر قراردادن شاخص‌های معماری انرژی ارائه شده که ابتکار این مقاله است.نوع مقاله: مقاله پژوهشی