طراحی مدل ایمنی و بهداشت کارکنان با رویکرد مدیریت سرمایه انسانی در صنعت نفت کشور

Abstract

هدف: ایمنی و بهداشت کارکنان، مفهومی کلیدی و تاثیرگذار در صنعت است. این مفهوم در نظام نگهداری منابع انسانی و ایمنی و سلامت محیط سازمان، از این قابلیت برخوردار است که مخاطرات پیش روی سازمان، مدیران، کارکنان و حتی جامعه را به حداقل برساند. هم‌چنین، زمینه را فراهم می‌کند که سرمایه انسانی حاضر در سازمان، سطح مطلوبی از رفاه همه‌جانبه را تجربه نموده و رضایت شغلی و بهبود سطح عملکرد آنان را در پی خواهد داشت. لذا با این پیش فرض، پژوهش حاضر با هدف طراحی مدل مناسب ایمنی و بهداشت کارکنان با رویکرد مدیریت سرمایه انسانی در صنعت نفت کشور انجام شده است.طراحی/ روش‌شناسی/ رویکرد: پژوهش حاضر به لحاظ پارادایم‌شناسی، تفسیری و از حیث هدف، کاربردی است. استراتژی تحقیق از نظر فرآیند اجرا کیفی بوده و جهت گردآوری داده‌ها از روش داده‌بنیاد و سبک اشتراوس و کوربین بهره برده است. استراتژی تحقیق به لحاظ ماهیت و روش، اکتشافی و از نظر منطق اجرا، استقرایی بود. در راستای عملی کردن این روش‌های پژوهشی، مصاحبه عمیق نیمه‌ساختار یافته به روش هدفمند توسط پژوهشگر انجام شد. مصاحبه‌های مذکور با تعداد 15 نفر از مدیران و کارشناسان حوزه ایمنی و بهداشت در صنعت نفت کشور و خبرگان دانشگاهی در رشته منابع انسانی صورت گرفت. گفتنی است که این مهم تا زمان حصول اشباع نظری ادامه داشت. اعتبارسنجی پژوهش کیفی نیز به روش لینکلن و گوبا و پایایی آن به روش باز آزمون صورت پذیرفت. هم‌چنین، فرآیند تجزیه و تحلیل در نظریه مذکور با کدگذاری باز آغاز شده و پس از آن، کدگذاری محوری و انتخابی در دستور کار قرار گرفت. شایان ذکر است که نمونه مورد مطالعه، مناطق نفت‌خیز جنوب بوده است.یافته­‌های پژوهش: مطابق داده‌های حاصل از مصاحبه‌ها و تحلیل کیفی آن‌ها به روش داده‌بنیاد، 641 کد باز، 50 کد محوری و 23 کد انتخابی دسته‌بندی شدند. بر اساس کدهای حاصل: عوامل علی، پدیده محوری، عوامل زمینه‌ای، عوامل مداخله‌گر، راهبردها، و پیامدها شناسایی شده و در نهایت مدل ایمنی و بهداشت کارکنان تدوین گردید. بدین ترتیب؛ شرایط علی، مداخله‌گر و زمینه‌ساز ایمنی و بهداشت کارکنان به دست داده شدند. هم‌چنین نتایج نشان می‌دهد که پس از درنوردیدن مراحل سه‌گانه مدیریت راهبردی شامل تجزیه و تحلیل استراتژی، تدوین استراتژی و اجرای استراتژی، راهبردهای ایمنی و بهداشت کارکنان اکتشاف گردیدند. در ادامه نیز پیامدهای مدل مذکور اعم از کاهش حوادث ایمنی، بهبود بهداشت و سلامت، بهبود و توسعه مواد و تجهیزات، بهبود ایمنی و بهداشت محیط شغلی و در نهایت، بهبود ایمنی و بهداشت محیط زیست نمایان شد. لذا با به‌کارگیری و پیاده‌سازی مدل حاصل شده، می‌توان امیدوار بود که بخش بزرگی از خطرات و آسیب‌های موجود در زمینه ایمنی و بهداشت کارکنان را دیگر شاهد نبود. از سوی دیگر؛ شاهد رشد و تعالی سرمایه انسانی در نظام نگهداری منابع انسانی و بهبود محیط شغلی و محیط زیستی آنان بود. چرا که مجموعه این موارد منجر به پیشرفت صنعت نفت کشور و بهبود وضعیت جامعه خواهد بود.محدودیت‌­ها و پیامدها: از جمله محدودیت‌های این تحقیق، دسترسی دشوار به اعضای نمونه برای انجام مصاحبه‌های تخصصی بود. هم‌چنین از نظرگاهی دیگر؛ فقدان پژوهش‌های مشابه در این حوزه و صرفاً وجود پژوهش‌های کمی بدون اتکا به تحقیق کیفی، شرایط سختی را به‌وجود آورده بود. در خصوص پیامدها نیز پژوهش حاضر به دلیل استفاده از روش کیفی، خلأ مبانی نظری و مفهومی را در تا حد امکان کاهش می‌دهد.پیامدهای عملی: استفاده از این مدل منجر به بهبود ایمنی و بهداشت کارکنان شده و تهدیدات پیش روی آن، شناسایی و کاهش داده خواهند شد. از منظر دیگر، شناسایی و دسته‌بندی مواد خطرناک انجام شده و ایمنی و سلامت محیط‌‌های درونی و بیرونی سازمان نیز بهبود می‌یابند. به‌علاوه نباید از نظر دور داشت که به دلیل بهره‌گیری از روش کیفی داده‌بنیاد، نتایج حاصل از این تحقیق، قابلیت تعمیم به سایر صنایع و سازمان‌‌ها را نیز دارا می‌باشد.ابتکار یا ارزش مقاله: تاکنون پژوهشی در راستای بهبود ایمنی و بهداشت کارکنان با رویکرد پژوهش کیفی مبتنی بر نظریه داده‌بنیاد صورت نگرفته و مدل پارادایمی مناسب در اختیار مدیران صنعت نفت قرار نگرفته است.نوع مقاله: مقاله پژوهشی