معادل‌گزینی مقوله‌های فرهنگی بر پایۀ رویکرد نیومارک (مورد پژوهش: ترجمۀ عربی رمان «سفر» دولت‌آبادی)

Abstract

ترجمه به عنوان فرآیند انتقال داده­های زبانی در بسیاری از متون ادبی به ویژه آثار داستانی به عنوان پل تعاملات فرهنگی عمل می­کند. از این ­رو، تسلط مترجم بر عناصر فرهنگی موجود در متن مبدأ و توانمندی وی در گزینش معادل صحیح یا صحیح­تر در متن مقصد می­تواند به عنوان مقوله­ای در سنجش توفیق یا عدم توفیق مترجم محسوب شود. پیتر نیومارک بیش و پیش از دیگر نظریه­پردازان متوجه اهمیت این مقوله بود و علاوه بر دسته­بندی مقولات به ارائه راهکارهایی در معادل­گزینی عناصر فرهنگی پرداخت. رمان «سفر» اثر محمود دولت­آبادی با توجه به درون­مایۀ آن و حرکت داستانی آن در بستر فرهنگ سنتی ایران، برخوردار از کلیۀ عناصر فرهنگی مدنظر نیومارک است و مترجم این اثر به زبان عربی با چالش­های متعددی در این امر مواجه شده است. مقالۀ حاضر با روش توصیفی­ـ تحلیلی و با اتکا به نظریۀ نیومارک، تمام عناصر فرهنگی موجود در رمان را با استقراء تام، استخراج و ضمن واکاوی راهکارهای مترجم در مواجهه با این عناصر فرهنگی به تحلیل و نقد چگونگی گزینش­های مترجم بپردازد و از این رهگذر به ارزیابی و حتی سبک­شناسی عملکرد مترجم در بهره­گیری از راهکارهای نیومارک بپردازد. نتایج حاصل نشان می­دهد که پربسامدترین عناصر فرهنگی، مربوط به فرهنگ مادی و ضرب­المثل­ها بوده است و نیز مترجم در ترجمۀ عناصر فرهنگی از راهکار تلفیقی بیشتر از سایر روش­ها بهره برده است و می­توان گفت علت استفاده زیاد مترجم از این روش، تعداد زیاد برخی مقولات فرهنگی از جمله فرهنگ مادی و ضرب­المثل­ها و نیز جهت رفع ابهام و توضیح در پاورقی برای آشنایی بیشتر مخاطبان عرب زبان بوده است.