مجاز مفهومی در سینمای ایران: مطالعة ‌موردی فیلم رقص در غبار

Abstract

زبان‌شناسی شناختی استعاره و مجاز را شالودۀ تفکر بشری می‌داند، بنابراین این سازوکار‌های شناختی علاوه بر کلام، در وجه‌های غیرکلامی نیز بازنمایی می‌شوند. نشانه‌شناسی شناختی، به بررسی نحوة بازنمایی این سازوکار‌ها در وجوه مختلف و نحوة اثرگذاری آن‌ها در معناسازی می‌پردازد. هدف پژوهش حاضر مطالعۀ نوع و فراوانی مجازهای مفهومی به‌کار رفته در سینما به‌عنوان یک رسانۀ چندوجهی است. بدین ‌منظور از نظریۀ مجاز مفهومی، بسط نظریۀ استعارۀ چندوجهی به مفهوم‌سازی‌های مجازی و همچنین طبقه‌بندی ردن و کوچش (۱۹۹۹) از انواع مجاز در مطالعۀ فیلم رقص‌در‌غبار استفاده شده است. نتایج نشان داد که در فیلم مورد نظر از انواع گسترده‌ای از مجازهای مفهومی استفاده شده ‌‌است که برخی از آن‌ها در یک مدل‌شناختی‌ آرمانی (م‌ش‌آ) خاص صرفاً به‌صورت تک‌وجهی بازنمایی شده‌اند؛ از جمله مجاز قسمتی از یک صورت به‌جای کل صورت (م‌‌ش‌آ کاهش)، مجاز مکان به‌جای رویداد (م‌ش‌آ مکان) یا مجاز بیش‌ترین مقدار مقیاس به‌جای کل مقیاس (م‌ش‌آ مقیاس)؛ در‌ حالی‌که بازنمایی بسیاری دیگر از انواع مجازها به‌صورت چندوجهی است.