مفهوم‎سازی و بررسی روان‎سنجی مقیاس باورهای فراشناخت تکاملی-کیهانی

Abstract

انسان امروزین با گرفتاری‌های بسیاری در زمینه‌ی سلامت، محیط‌زیست، اقتصاد، روابط بین‌الملل و معنویت مواجه شده است که هرکدام به‌تنهایی یا در ترکیب با سایر زمینه‌ها، می‌توانند حیات او را به خطر بیندازند. دانشمندان در عرصه‌های مختلف در تلاش‌اند راه‌های برون‌رفتی از چالش‌های موجود فراروی بشریت بگشایند. باورهای فراشناخت تکاملی-کیهانی تلاشی است برای دست‌یابی به باور همبستگی با تمام پدیده‌های هستی تا شاید از این راه، انسان بتواند خود را مانند سایر پدیده‌های هستی ببیند و به رفتارهای سازنده رو آورد و از ویرانگری خود بکاهد. پژوهش حاضر با هدف مفهوم‌سازی باورهای فراشناخت تکاملی کیهانی و بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاسی برای سنجش این باورها انجام شد. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش، توصیفی و از نوع همبستگی بود. جهت انجام این بررسی از جامعه آماری دانشجویان دانشگاه شیراز و شهید باهنر کرمان به روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای، 181 نفر انتخاب شدند و درباره مجموعه‌ای شامل 81 گویه درباره باورهای فراشناخت تکاملی-کیهانی اظهارنظر کردند. از روش تحلیل عامل اکتشافی برای بررسی روایی استفاده شد و روش ضریب آلفای کرونباخ برای محاسبه پایایی بکار گرفته شد. لازم به ذکر است که تحلیل عامل تأییدی نیز بر روی یک نمونه جدید متشکل از 302 نفر اجرا شد. نتایج تحلیل عامل اکتشافی، تعداد 20 گویه را برای گنجاندن در مقیاس باورهای فراشناختی تکاملی کیهانی، حائز شرایط لازم نشان داد که این گویه‌ها تحت شمول چهار عامل دسته‌بندی شدند. انجام تحلیل عامل تأییدی نشان داد که 4 گویه از توان کافی برای تبیین عوامل موردنظر برخوردار نیستند. ازاین‌رو، در پی تحلیل عامل تأییدی، مقیاس باورهای فراشناختی تکاملی کیهانی شامل 4 عامل و 16 گویه حاصل شد که شاخص‌های روان‌سنجی مطلوبی دارد، جهت کاربرد در پژوهش‌های مختلف به پژوهشگران علاقه‌مند، معرفی و پیشنهاد می‌شود.