تنوع تدفین ایرانی باستان در شاهنامه

Abstract

در فهم مطالعات دینی توجه به سنت‌های زندگی بسیار مهم است. یکی از این مسائل در دین ایرانیان باستان، به ویژه دین زردشتی، نوع تدفین است. در دین زردشتی از زمان حضور ایرانیان در آسیای مرکزی و سپس ورود به فلات ایران و تا آغاز دوره پهلوی نخست «تدفین هواسپاری» بوده است. منظور از هواسپاری نهادن جسد در فضای باز است که پس از جداشدن گوشت و پوست استخوان‌ها را در جایی خاص مشهور به استودان یا دخمه می‌نهادند. منابع مهم در خصوص این نوع تدفین در کتاب دینی زردشتیان، یعنی اوستا و بخش فقهی آن وندیداد، منابع فقهی و حقوقی پهلوی زردشتی که مربوط به سده سوم و چهارم هجری است، گزارش مورخان یونانی و رومی و شهادت‌نامه‌های سریانی که زمینه مسیحی دارند، منابع تاریخی و ادبی و گاه فقهی دوره ایران اسلامی، فارس و عربی، اجتما‌ع‌های زنده زردشتیان در ایران و هند، گزارش سیاحان خارجی از عصر صفوی تا قاجار و یافته‌های کتیبه‌ای و باستان‌شناسی دو سده اخیر. شاهنامه فردوسی یکی از این منابع مهم است با گستردگی و تنوع بیشتری این سنت را ذکر کرده است. در این مقاله شاهد‌های شاهنامه آورده و با با منابع دیگر مقایسه و بررسی شده است. روایت ویس‌ورامین اضافه شده است