بررسی مقوله، کارکرد و معنی حرف ربط «و» در زبان فارسی از دیدگاه فرایند کاهش نشانه‌ها در معنی‌شناسی ادراکی با تکیه بر غزلیات سعدی و حافظ

Abstract

نویسۀ «و» در نظام خط و نظام نوشتاری زبان فارسی دلالت چندگانه دارد. این نویسه در حوزۀ حرف ربط نمایندۀ دو کلمۀ «o» و «va» است. در شاخۀ نحو زبان که موضوع این پژوهش است، این نویسه به­عنوان یک عنصر نحوی با هر دو آوای [o] و [va] حضور دارد و تفاوت محسوسی میان مقولۀ دستوری، کارکرد و معنی آنها در نظام زبان فارسی وجود ندارد. مقالۀ حاضر ضمن اشاره به تغییرات واژگانی و مفهومی این دو کلمه از منظر درزمانی، کوشیده است تا از دیدگاه کاهش نشانه­ها در معنی­شناسی ادراکی به توصیف و تحلیل تک­معنایی و تک­مقولگیِ حرف ربط «و» در نظام زبان فارسی در محدودۀ پژوهشی غزلیات سعدی و حافظ بپردازد. بررسی این حرف از منظر معنی­شناسی ادراکی نشان داد که انواع معانی منتسب به «و»، در سنت مطالعات زبان و ادب فارسی، یا مربوط به واحدهای همنشین است و یا با کاهش واحدهای همنشین از بافت درون­زبانی مرتبط است. با چنین رویکردی، حرف ربط «و» جز مقولۀ دستوری و معنیِ مقوله­ای ربط و کارکرد همپایگی، مقوله، معنی و کارکرد دیگری در زبان فارسی ندارد و رعایت این نکته در کاربردشناسی و منظورشناسی این حرف ربط در زبان فارسی و متون ادبی ضروری است.