کارکرد شگرد تقدیم و تأخیر در تدوین منتخبی از فیلم های سینمای ایران

Abstract

هدف اصلی این پژوهش شناخت شیوه‌های مختلف کاربرد شگرد «تقدیم و تأخیر» و تحلیل کارکردهای متنوّع آن در سینمای ایران است. بنابراین با روی‌کردی نئوفرمالیستی و با استفاده از مباحث بلاغت، تقدیم و تأخیر در تدوین فیلم را نوعی از پردازش نماها در نظر گرفتیم که در آن برای ایجاد تأثیر یا انتقال اغراض بلاغی مختلف، نماها در جایگاهی دیر/زودتر از موعد خود نمایش داده می‌شوند. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و اطّلاعات به شیوۀ کتاب‌خانه‌ای گردآوری شده‌اند. برای انجام پژوهش 11 فیلم از سینمای ایران به صورت هدفمند برگزیده شده تا ضمن پوشش سبک‌ها و دوره‌های زمانی مختلف سینمای ایران، انواع متفاوتی از تقدیم و تأخیر در آن‌ها موجود باشد. نتایج پژوهش نشان داد شگرد تقدیم در سینما به صورت‌هایی چون: پیش افتادن نمایی از جایگاه خود، تقدیم صدا بر تصویر و قرار دادن نمای نتیجه قبل از عمل به کار می‌رود. شگرد تأخیر نیز در سینما از طریق: ایجاد فاصله میان دو نما، تأخیر در انواع نماهای معرّف، واکنشی و نقطۀ دید و همچنین تأخیر در نمایش شخصیّت‌های اصلی و فرعی به کار می‌رود. تقدیم و تأخیر از رهگذر برجسته‌سازی فرم و شکست قوانین رایج تدوین فیلم، مستقّل از درون‌مایه به انتقال لذّت حسّی و جلب بازاندیشی مخاطب می-انجامد. خلق طنز، قطع انرژی میان دو نما، خلق حس بی‌فضایی، محدود و متوقّف کردن روایت، مداخله در قضاوت مخاطب، بازتاب درونیّات شخصیّت‌ها و تقویّت عواطف مخاطبان برخی از کارکردهای بلاغی شگرد تقدیم و تأخیر است که در تحلیل فیلم‌های سینمای ایران به آن دست یافته‌ایم.