بررسی توازن آوایی و همگونی لحن کلام در سور حوامیم، از رهگذر سبک شناسی

Abstract

موسیقی درونی که یکی از شاخه‌های سبک شناسی آوایی و از شاخصه‌های نوین متون ادبی است، در پی پیوند و اتصال میان شکل و محتوای کلام پدید آمده و احساس شعفی خاص در نهاد انسان ایجاد می‌کند. یکی از وجوه این شاخصه ادبی، لحن و آهنگ کلام است که از جلوه­های متعددِ موسیقی کلام به شمار آمده و شامل کیفیت تلفظ و خصوصیت گفتاری است که گوینده با بهره‌گیری از آن، در انتقال پیام و تأثیرگذاری بر مخاطب بهره می‌جوید. در این میان، قرآن، با بهره‌گیری کامل از زبان موسیقی و شاخصه مذکور آن، تأثیر معنا بر مخاطب را دو چندان نموده است؛ به گونه‌ای که در آیاتی که بیانگر عذاب است، لحن و آهنگ کلام سریع و کوبنده و در آیات بیانگر رحمت و مغفرت و نعمت الهی، لحن آن نرم و آرام­بخش است. از دیگر سو، نظر به قرابت موضوعی سوری که دارای حروف مقطعه مشابه هستند، موسیقی درونی، خاصه لحن و آهنگ کلام در این سور، با روش تحلیلی- توصیفی مورد مداقه و کاوش قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که آهنگ و لحن کلام در سور هفتگانه حوامیم که در ترتیب نزول قرآن نیز در پی هم نازل شده­اند، تشابهی بسیار نزدیک به هم داشته، از تناسب و هماهنگی بی­نظیری برخوردار است، به گونه­ای که بسامد استفاده از حروف مدّی در هر سوره، تقریباً 72%، حروف مشدّد 31% و حروف لین نیز حدوداً 6% است که تبیین­گر هماهنگی بی­نظیر لفظ و معنای برآمده از واج­ها و واژه­ها در این سور است.