الگوهای خدا‌باوری در دوران معاصر و ظرفیت‌های فلسفۀ اسلامی

Abstract

<br />در دوران معاصر، می‌توان سه کلان‌الگوی خداباوری را دنبال کرد. این سه کلان‌الگو عبارت‌اند از ایمان‌گرایی، قرینه‌گرایی، عمل‌گرایی. هر‌یک از این سه کلان‌الگو متضمن الگوهایی است. ایمان‌گروی سه نظریۀ عمده را شامل می‌شود که بر‌اساس آن‌ها، ایمان در تعارض با استدلال عقلانی، بی‌ارتباط با استدلال عقلانی یا بی‌نیاز از استدلال عقلانی است. قرینه‌گرایی دو نظریۀ عمدۀ قرینه‌گرایی برهانی و قرینه‌گرایی استقرایی (احتمالاتی) را در‌بر ‌می‌گیرد. عمل‌گرایی نیز مشتمل بر دو نظریۀ عمل‌گرایی آخرت‌محور و عمل‌گرایی دنیا‌محور است. مراجعه به آرای فیلسوفان مسلمان و باز‌سازی آن‌ها به زبان جدید هم‌سخنی با نظریات معاصر را برای ما ممکن می‌کند؛ مثلاً با تأمل در اندیشه‌های ابن سینا می‌توان به باز‌سازی دیدگاه او در قالب قرینه‌گرایی برهانی و با تأمل در اندیشه‌های ملا‌صدرا می‌توان به بازسازی دیدگاه او در قالب ایمان‌گرایی از نوع سوم اقدام کرد. همچنین توجه به آرای غزالی امکان بازسازی آن‌ها را در قالب عمل‌گرایی به ما می‌دهد. فهم دقیق الگوهای خداباوری در دوران معاصر و تلاش برای بازسازی نظریات فیلسوفان مسلمان این امکان را به ما می‌دهد که در مواجهه با الحاد و الگوهای مختلف آن نیز به‌خوبی عمل کنیم.