حکمت معاصر
مرور بر اساس
مجموعه‌های این پایگاه
ارسال های اخیر
-
خوانش فلسفی ابن رشد از انسان به‌عنوان اشرف مخلوقات
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2024-01-21)انسان‌شناسی در اندیشه ابن‌رشد از جهات مختلف مانند اجتماعی و سیاسی (مدنی‌بالطبع)، فلسفی با تکیه بر عقل انسان، و از حیث کلامی و از حیث اخلاقی قابل بحث است. بحث انسان به‌عنوان «اشرف مخلوقات» هر چند قرائتی دینی از انسان است ...
-
بررسی نظریه عصمت انبیا و نافرمانی آدم(ع)
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2025-01-20)یکی از داستانهای مورد مناقشه در قرآن که مربوط به بحث عصمت انبیاء است، داستان حضرت آدم است. فارغ از مناقشاتی که در مورد واقعی یا نمادین بودن این داستان وجود دارد، ظاهر این آیات دلالت بر نافرمانی حضرت آدم از دستور الهی دارند. ...
-
بررسی مبانی نظری دیدگاه حکیم مهدی الهی قمشه ای مبنی بر فاعلیت بالعشق واجب تعالی در آثار حکیمان پیشین
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2024-01-21)متکلمان مسلمان معتقدند که خدا فاعل بالقصد است، مشائیون او را فاعل بالعنایه و اشراقیون او را فاعل بالرضا و پیروان ملاصدرا او را فاعل بالتجلی یا فاعل بالعنایه می‌دانند. وجه اشتراک همه این نظرات این است که در تمام اقسام فاعل، ...
-
تحلیلِ انتقادیِ براهینِ هفت‌گانه‌ی ابن‌سینا در ردّ این‌همانیِ نفس و مِزاج
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2024-01-21)مسئله‌ی اساسیِ این پژوهش، بررسی و تحلیلِ انتقادیِ براهینِ هفت‌گانه‌ی ابن‌سینا در ردّ این‌همانیِ «نفس» و «مِزاج» و هدف از آن، نشان دادنِ ناتوانیِ این براهین در ردّ اینهمانی مزاج و نفسِ گیاهی و همچنین ناتمامیّتِ چهار برهان ...
-
منزلت وجودی- عدمی مصالح عبادات نسبت به احوال و معارف با تکیه بر دیدگاه صدرالمتألّهین
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2025-01-20)تعیین چرایی تشریع عبادات و نقش آنها در سایر شؤون انسانی مجال برداشتهایی مانند مقصودیت بالذات، شأن سلبی ویا منزلت ایجابی و إعدادی عبادات را فراهم می‌آورد. پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این مسأله است که در نگاه صدرالمتألّهین ...
-
معرفت‌شناسی گواهی سهروردی؛ رویکردی تحلیلی و تاریخی
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2024-01-21)با اینکه ما بسیاری از آگاهی‌ها و معرفت‌های خود را از گواهی گرفته‌ایم، آن هیچ‌گاه به صورت جدّی در معرفت-شناسی مطرح نبوده است مگر در چند دهه‌ی اخیر. اما در جهان اسلام گواهی به‌ضرورت بیشتر محلّ توجّه بوده است، و در این میان ...
-
مبانی فلسفی نظام‌های منطقی حاج‌حسینی
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2024-01-21)مرتضی حاج‌حسینی بر پایة مبانی فلسفی ویژه‌ای، در دو ویراست کتاب خویش «طرحی نو از اصول و مبانی منطق»، دست به کار تدوین نظام‌های منطقی غیر استانداردی شده است که برخی ویژگی‌های آن هیچ پیشینه‌ای در آثار منطق‌دانان گذشته ندارد. ...
-
فتوّت و رموز ان در آثار شیخ شهاب‌الدین سهروردی
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2023-08-23)چکیده:فتوّت گرچه در باورعامه با خصایل پهلوانی و عیاری آمیخته‌گشته‌است اما در نظر فتوّت‌نامه‌نویسان، انسانِ صاحب‌فتوّت انسانِ اخلاق‌مداری است که تمام تلاشش رسیدن به فضایل نفسانی و ترک رذایل آن است تا بتواند به مقصد اصلی خود ...
-
تحلیل مسئله ربط متغیّر به ثابت و راه‌حلّی دیگر در این باب
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2023-08-23)یکی از مباحث اساسی در فلسفه، تبیین تغییراتی است که در بخش‌های مختلف این جهان مشهود است. در مورد این تغییرات از جهات مختلف می‌توان سخن گفت؛ لکن یکی از مباحث اساسی در این زمینه، تببین رابطه دو بخش متغیر با ثابت است. فیلسوفان ...
-
بررسیِ کارکردهای عقلِ عملی در فرآیندِ صدورِ عمل در حکمتِ متعالیه
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2023-08-23)مسئله‌ی اصلیِ این پژوهش، روشن‌ساختنِ جایگاهِ عقلِ عملی در فرآیندِ صدورِ عمل، و هدفِ آن، کشفِ کارکردهای «عقلِ عملی» در این فرآیند، در حکمتِ متعالیه به روشِ توصیفی-تحلیلی است. صدرالمتألّهین بینِ «عمل» و «فعلِ ارادی» تمایز ...
-
نظریه علم حضوری و کاربست آن در تبیین ادراکات حقیقی و اعتباری در اندیشه علامه طباطبائی
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2023-08-23)مسألة علم حضوری از جمله مسائلی است که مورد توجه ویژه فیلسوفان مسلمان بوده است. مسألة علم حضوری بعد از ورود مباحث جدید معرفت شناسی به جهان اسلام به ویژه در باب معرفت های پایه و حل معضل مطابقت به طور گسترده ای از سوی اندیشمندان ...
-
واکاوی تساویِ مفهومیِ ایمان با معرفت و تصدیق در آراء متکلّمان مسلمان
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2022-06-22)ریشة «أمن» یکی از محوری‌ترین و اساسی‌ترین مفاهیم قرآنی و مسائل اعتقادی است. تفسیرهای متکثر و متعارض ایمان از نظر متکلمان اسلامی موجب شده تا برخی، دیگران را به کُفر – نقطة مقابلِ ایمان- متّهم کنند. اینکه ایمان را امری معرفتی ...
-
بررسی و نقد نظریه عقول از دیدگاه بانو امین
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2023-01-21)بانو امین که مشرب صدرایی دارد، در مواضعی مانند تقسیم‌بندی قوای نفس انسان، نظریه عقول و... تفاوت‌هایی با پیشینیانش دارد. در «نظریه عقول»، او ضمن انتقاد به نظریات پیشین، «نظریه‌ی روح محمدی» را مطرح می‌کند. مسئله پژوهش حاضر ...
-
نقد گفتمانی پاسخ‌های فلسفه‌ی اسلامی معاصر (علامه طباطبایی و شهید مطهری) به مسئله‌ی شر
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2023-01-21)مسئله‌ی دیرپای شر، که خود شامل مجموعه‌ای از مسائل است، به طور کلی، به سه طریق تقریر شده است: 1. مسئله‌ی منطقی شر (ناسازگاری منطقی وجود خدا و صفات او و وجود شر)؛ 2. مسئله‌ی شاهدمحور شر (قرینه دانستن شر علیه معقولیت خداباوری)؛ ...
-
بررسی انتقادی تجرد حافظه در فلسفه‌ی صدرایی
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2023-01-21)می‌دانیم فلسفه‌ی صدرایی حافظه را مجرد و غیرمادی به‌شمار می‌آورد و از این جهت در برابر فلسفه‌های پیش از خود و نیز دانش‌های امروزی قرار می‌گیرد. در این نوشتار درصددیم به‌نوعی به داوری میان این دو دیدگاه مخالف بپردازیم. بدین ...
-
بازخوانی نظریۀ «علم اشراقی حضوری» در فرایند ابصار از نظر سهروردی
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2023-01-21)شهاب الدین سهروردی (587-549) فیلسوف اشراقی در تبیین آراء معرفتی خود دیدگاه جدیدی مشهور به «اضافۀ اشراقیه» را طرح کرده است و از این رهگذر حصول بسیاری از ادراکات از جمله ابصار را به علم اشراقی حضوری می‌داند. پژوهش حاضر از ...
-
بررسی «موجود اوّل» و صفات او در فلسفة فارابی (با تمرکز بر آراء أهل المدینة الفاضلة و السیاسة المدنیّة)
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2023-01-21)یکی از مهم‌ترین مسائل فلسفة فارابی، بحث از خدا و صفات او و بررسی رابطة او با سایر موجودات است. فارابی خدا را مبدأ وجود همة موجودات می‌داند و او را «اوّل»، «موجود اوّل» و «سبب اوّل» می‌خواند. موجود اوّل در اندیشة فارابی نه ...
-
جستاری در مراتب ادراکی مسجد_مدرسه آقا بزرگ کاشان، براساس نظریه حرکت جوهری ملاصدرا
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2023-01-21)مباحث معرفتی در معماری وام‌دار حرکت افراد در فضاست. ادراک با عنایت به مفهوم فلسفی حرکت و نظریه حرکت جوهری ملاصدرا، اشاره به دریافت تدریجی افراد از فضاهای معماری دارد. بر همین اساس، ادراک عمیق و جامع از فضاهای مسجد_مدرسه، ...
-
تحلیل انتقادی ادلۀ اثبات صورت نوعیه
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2023-01-21)مشائیان بجز ماده و صورت جسمیه، صورت نوعیه را نیز برای اجسام اثبات می کنند اما سهروردی با رد دلائلشان، وجود آن را نمی پذیرد، ملاصدرا به دفاع از مشاء پرداخته و اشکالات سهروردی را جواب می دهد. این مقاله، با تحلیل و نقد ...
-
مقایسه و ارزیابی دو تحریر از اختلاط حقیقیه و خارجیه نزد شمس الدین سمرقندی
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیIHCS, 2023-01-21)شمس الدین سمرقندی کتابی دارد در منطق به نام قسطاس الأفکار و شرحی بر آن نگاشته است به نام شرح القسطاس فی المنطق. نسخه‌های خطی هر کدام از این دو اثر در مبحث قضایای حقیقیه و خارجیه دو تحریر دارند که به نظر می‌رسد ناشی از تغییر ...
