تحلیل مفهوم دیگری زنانه در سینمای اصغر فرهادی از منظر آرای امانوئل لویناس

Abstract

این مقاله فرض‌های بنیادین در بازنمایی نقش زن در سینمای فرهادی را در چهارچوب غیریتِ امر زنانه در آرای امانوئل لویناس واکاوی می کند. آرای لویناس از این حیث مهم است که همواره از سوی برخی از متفکرین متهم شده که دیدگاهی سنتی دربارۀ زنان داشته است. با بازخوانی آثار فرهادی می‌توان نگاه مشابهی را جستجو کرد. با این که اغلب سینمای فرهادی با ایده‌هایی دربارۀ بازنمایی متفاوت از زن ایرانی در ارتباط دانسته شده اما این پژوهش تحلیلی است در باب نحوۀ مواجهۀ سوژۀ مذکر آثارش با این غیریت و این که چگونه زن در این آثار به عنوان قربانی و در عین حال منشأ و سرآغازِ ایجادِ مشکلات مورد شناسایی قرار گرفته است. شباهت میان نگاه فرهادی به زن و آن چه لویناس از غیریت زنانه تعبیر می‌کند به پرسش بزرگ‌تری می‌انجامد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که چگونه تاکید بسیار گفتمان امروز در سینمای ایران بر وجهۀ قربانی بودن زنان، خود نوعی مداخله در ساخت تصویری از زنان است که سوژۀ مذکر مداخله‌گر ایجاد کرده و چگونه رویکرد لویناسی می‌تواند راهی برای برون‌رفت از این مداخله و نمایش شیوه‌ای از ارتباط میان سوژه و دیگری باشد که منجر به دستیازیِ سوژه به دیگری نشود.