مفهوم وجایگاه عنف در حقوق کیفری ایران

Abstract

مفهوم عنف در حقوق کیفری کمتر محل بحث حقوقدانان بوده است. نبود تعریفی روشن از عنف در قوانین کیفری از یک سو و وجود مفاهیمی چون اکراه و اجبار در کنار عنف از سوی دیگر، ابهاماتی را در خصوص ماهیت این مفهوم ایجاد نموده است. این مقاله در بخش تحلیل ماهیت عنف این مهم را به اثبات می‌رساند که عنف موقعیتی است که در آن از بزه‌دیده سلب اراده گردد یا اراده او غیر‌آزادانه یا غیرآگاهانه باشد. در حقیقت فقدان اراده یا فقدان رضایت در بزه‌دیده، عنصر اساسی عنف است. واکاوی جایگاه عنف در سیاست کیفری ایران و تأثیرگذاری این امر بر تحقق جرم و میزان مجازات در مقاله پیش‌رو، این مهم را به اثبات می‌رساند که نظام حقوق کیفری ایران در برابر عنف دارای کاستی‌هایی است که مهم‌ترین آن عدم تأثیرگذاری عنف در تشدید مجازات در برخی جرایم است. رویکرد قانون‌گذار در جرایمِ توأم با عنف، همواره مبتنی بر شدت مجازات نبوده و در بسیاری موارد در تعیین مجازات نقشی برای عنف قائل نشده است. این امر موجب شده که مجازات مرتکب در صورت تحقق و عدم تحقق عنف یکسان باشد که پذیرفتنی نیست. از این روی، سیاست تقنینی فعلی در برابر عنف نیازمند بازنگری است.