تک‌گویی نمایشی و مقاومت سیاسی: خوانشی جیمسونی از رمان «بنیاد گرای ملول» اثر محسن حامد

Abstract

مقاله­ی حاضر با خوانشی انتقادی به واکاوی رمان «بنیاد گرای ملول» اثر محسن حامد با هدف بررسی امکان بروز مقاومت سیاسی در نتیجه­ی ویژگی­های ظاهری اثر مورد اشاره می­پردازد. اسلوب و رویکرد ادبی این مقاله بر پایه­ نظریات فیلسوف شهیر معاصر فردریک جیمسون است. از دیدگاه جیمسون، در بسیاری از موارد، برتری دادن محتوای اثر بر صورت آن (فرم) باوری اشتباه می­باشد زیرا ویژگی­های ظاهری آثار هنری دربردارنده­ی امکان مقاومت سیاسی می­باشند که به­ واسطه­ی آن­ها پایداری سیاسی مخاطبان در برابر گفتمان­های حاکم عملی می­گردد. پرسشی که پژوهش پیش­رو مطرح می­سازد این است که آیا رمان حامد می­تواند به دلیل استفاده­ از تکنیک تک­گویی نمایشی به برانگیختن حس مقاومت سیاسی در مخاطب بینجامد. در این خصوص، با خاموش کردن شهروند آمریکایی، ویژگی­های ظاهری رمان این امکان را در اختیار مخاطب قرار می­دهند تا با ورود به ذهن شخصیت اصلی جهان سومی داستان، به دنیا از دریچه­ی نگاه وی بنگرد. علاوه بر آن، استفاده­ی رمان از تک­گویی نمایشی نه تنها امکان ورود خواننده اثر را به دنیای شخصیت اصلی مسلمان داستان فراهم می­نماید، بلکه امکان ظهور ایستادگی سیاسی مخاطب را در برابر گفتمان­های بیگانه­ستیزانه و اسلام­هراسانه­ی حاکم بر جامعه­ی آمریکا در نتیجه­ی حملات تروریستی یازدهم سپتامبر فراهم می­کند.