کاربست اسطوره در شعر نو عربی و کُردی؛ بررسی موردی شعر ادونیس و شیرکو بیکه‌س

Abstract

اسطوره به عنوان اولین نظام فکری بشر، بخشی از تجارب ذهنی ملل است و شعر تداوم­بخش آن بوده است؛ زیرا تخیل در اسطوره­ ماهیتی متناسب با صور خیال در شعر دارد. آشنایی شاعران با اسطوره­ها، کارکرد مطلوب اسطوره­ها در بیان موضوعات و غنای زبان از عوامل گرایش شاعران کُرد و عرب به آن است. ادونیس و بیکه­س با ذهنیتی انضمامی انتزاعی و در­هم شکستن فرم­های کلاسیک نوآوری کرده و با تصرف و باز­آفرینی در اسطوره­ها و نمادهای اسطوره­ای، آن را در خدمت بیان مضامین قرار داده­اند. پژوهش حاضر به شیوۀ تحلیل محتوا و بر مبنای رویکرد تطبیقی در مکتب آمریکا، کاربست اسطوره­ در شعر نو عربی و کُردی را با تأکید بر اشعار ادونیس و شیرکو بررسی کرده تا وجوه بنیادین نمادهای اسطوره­ای شعر آنها را تبیین نماید. اسطوره در همه موضوعات اصلی شعر ادونیس و شیرکو به کار رفته و دلالت­های ضمنی مفاهیم اساطیری بیش از دلالت­های آشکار است. ققنوس، عیسی، مریم، شهرزاد، قابیل و هابیل، مهیار و حلاج، سیزیف، نوح وسندباد از جمله اسطوره­های مشترک در شعر آنهاست. شیرکو بیشتر به اسطوره­های شرقی و ایرانی و ادونیس اغلب به اسطوره­های یونانی و رومی گرایش دارد. بسط راهبردهای معنایی، استفاده از ظرفیت مفهوم­سازی و سیلان مضامین اسطوره­ای و تلفیق آن با مفاهیم ذهنی و شناخت تاریخ از عوامل توفیق هر دو شاعر در کاربست اسطوره است. آنها با تلفیق مفاهیم، نقاب­سازی از شخصیت­های اسطوره­ای، تقویت کارکردهای ساختاری و مفهومی زبان، تبیین ابعاد ذهنی و عینی زمان و مکان و تلمیح به روایت­ها و شخصیت­ها بر غنای معنایی شعر افزوده­اند.