کاربرد تمثیل در ساختن وجه تسمیه

Abstract

برخی از شاعران و نویسندگان در مطاوی اشعار و نوشته‌هایشان، برخی از کلمات را ریشه‌شناسی کرده و وجه تسمیة آن‎ها را نشان داده‌اند. بررسی، تحلیل و طبقه‌بندی این وجه تسمیه‌ها، بیانگر نوع نگاه آنان به چگونگی ساختِ کلمات است. شیوه‌های ساخت وجه تسمیه نیز متنوع است؛ از توجه به ریشة لغات گرفته تا رجوع به عقاید عامیانه و از رویدادهای تاریخی تا تخیلات شاعرانه و... . از آنجا که بررسی کاربرد تمثیلها در ساختن وجوه تسمیه ضرورت دارد، هدف از این پژوهش بررسی کاربرد انواع تمثیل در ارائة وجه تسمیه است. ما در این مقاله برآنیم که ابتدا شیوه های گوناگون ساخت وجه‌ تسمیه را بیان کنیم و برای هرکدام شواهد مثالی از کتب و دواوین شعرا- تا قرن ششم- بیابیم و در ادامه انواع تمثیل را معرفی کنیم و پس از آن نمونه هایی از وجه تسمیه‌هایی را که بر پایة تمثیل ساخته شده‌است ذکر کنیم. در این پژوهش می خواهیم به این پرسش پاسخ دهیم که: کارکرد انواع تمثیل در ساخت و ارائة وجه تسمیه به چه اندازه است؟ هر چند کتابها و مقالات متعددی دربارة تمثیل و نیز وجوه تسمیه نوشته شده‌است اما تاکنون پژوهشی دربارة کارکرد تمثیل در ساخت وجه تسمیه منتشر نشده‌است. این تحقیق به شیوة کتابخانه‌ای انجام شده و رویکردی توصیفی – تحلیلی دارد. بر اساس یافته‌های پژوهش، وجه تسمیه‌های ارائه شده عموماً بر پایه تمثیل عام (تشبیه) است و نویسندگان و شعرا کمتر از تمثیلهای خاص همچون تشبیه تمثیل و تمثیل روایی استفاده کرده‌اند.