طراحی شهری بوم آشکارساز در بستر قنات

Abstract

قنات به عنوان یکی از شاهکارهای مهندسی ایرانی، پایه و اساس شکلگیری و گسترش بسیاری از شهر‌ها و روستاهای ایران بوده است. متاسفانه در چند دهه اخیر و با ورود شیوه های نوین در آبرسانی و تامین آب، موضوع قنات توسط دستگاه های دولتی رو به فراموشی گذاشته و در ادامه رفته رفته جایگاهش را در بین مردم نیز از دست داده است. قنات که نقشی اساسی در شکل گیری و ساختار بافت های تاریخی ایران دارد، با افول خود این بافت‌ها را نیز دچار مشکلات عدیده ای کرده است.<br /> کاریز بر اساس بسیاری از پژوهش‌ها هنوز هم کار‌آمدترین سیستم پایدار در تامین آب برای مناطق کویری ایران به حساب می‌آید. از این رو حفظ، احیا و به‌روز‌رسانی کاریز به عنوان یک پتانسیل موجود در شهرها، لازم و ضروری به نظر میرسد. اما این مهم نه در گرو توجه یک یا چند نهاد دولتی، که وابسته به آگاهی و خواست تمام جامعه است. در این میان فضاهای شهری به عنوان بستر رویدادهای اجتماعی می‌توانند نقش به سزایی در آموزش و آگاهی شهروندان بازی کنند.<br /> رویکرد بوم‎آشکارساز که در این پژوهش انتخاب شده در پی اعیان ساختن آن بخش از پدیده‌ها و فرایندهای طبیعی و فرهنگی است که از دید و توجه جامعه به دور مانده است. این رویکرد با ابزارهای خود سعی می‌کند تا با آگاهی بخشی، جامعه را نسبت به محیط و اتفاقات آن حساس نماید.به منظور تحقق این رویکرد، در این مقاله تلاش شده تا اصول آن با بررسی و تحلیل متون تخصصی استخراج شده و توسط کیفیت‌های طراحی شهری، در رابطه با موضوع قنات تفسیر و تدوین گردند تا در زمینه تحقق سه هدف اصلی طراحی بوم‎آشکارساز در فضای شهری فراهم‌آید.<br /> در نهایت این مقاله با ارائه رهیافت‌هایی در راستای تحقق اصول بوم آشکارسازی در رابطه با قنات پرداخته تا شهروندان علاوه بر اینکه در یک فضای واجد کیفیت های طراحی شهری حضور می‌یابند، آگاهی و ادراک جدیدی نسبت به این پدیده مهم زیست محیطی و مسائل آن پیدا ‌کنند.