گونه شناسی بافت نمای شهری تهران(نمونه موردی: میدان امام خمینی)

Abstract

چکیده:<br /> در بررسی سیر تحول معماری، لزوم توجه به گونه‌شناسی‌های انجام شده نظیر اقلیمی، شکلی و تاریخی- تکاملی بیش از پیش احساس می‌شود. این گونه‌بندی‌ها بیانگر زاویه دید پژوهشگرانی است که سعی در روشمندسازی ابعاد مختلف معماری نظیر پلان، حجم، فرم و فضای معماری داشته‌اند. به طور مثال اُلگی از زاویه اقلیم و جنبه تأثیر عوامل اقلیمی بر شکل‌گیری بنا و معماری نگریسته است و یا دوران وراب کرایر سعی در هندسی‌نگری پلان داشته‌اند. هدف این پژوهش گونه‌شناسی نما به عنوان یکی از ابعاد مهم بنا از حیث معماری است چراکه عدم وجود فرایند صحیح طراحی نما، سیمای شهرها را به فرجامی ناخوشایند کشانده است و آنچه را که امروزه شاهد آن هستیم نماهایی منفرد و ناهماهنگ است.<br /> این مقاله با طرح سؤال آنکه بناهای ارزشمند ایران در دوره‌های گذشته واجد چه ویژگی‌های شکلی می‌باشد؟ و با فرض آنکه گونه‌شناسی صحیح نما ضمن حفظ اصالت تاریخی- فرهنگی، سیمای شهر را از آشفتگی و بی‌قیدی می‌رهاند، تحقیق را پی‌ گرفت. در ادامه با رسم اشکال پایه(مربع، مثلث و دایره) مطابق با نظر دوران و کرایر و اعمال تغییرات مطابق با اصول تغییرات کرایر بر روی محورها، رئوس و اضلاع اشکال پایه(بر اساس نظر دوران) به منظور یافتن خط سیر تغییرات صورت گرفته پرداخته شد. لذا نمای میدان امام خمینی تهران به عنوان یکی از مهم‌ترین گره‌های شهری، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی این شهر به کمک روش کتابخانه‌ای(کتب و مقالات) و روش تفسیری- تاریخی در حوزه نما(عکس‌ها و نگاره‌ها) با جامعه آماری 9 بنا از دوره‌های قاجار، پهلوی اول، پهلوی دوم و معاصر (در هر دوره به طور میانگین دو اسلاید در هر جبهه) مورد مطالعه قرار گرفت و در نهایت مشخص شد که غالب الگوهای هندسی به کار رفته در نمای بناهای میدان از حیث هندسه کلی نما و آرایه‌ها و بازشوها در دوره قاجار به صورت اشکال پایه خام دایره و مربع و یا ترکیب ساده آنها بر اساس مرکز دایره و یا به صورت فرایند تکرار بوده است و در دوره پهلوی اول با ورود اشکال مثلثی و مقاطع حاده در انواع قالب‌های ترکیب با دایره و مربع دیده می‌شود و همچنین در دوره پهلوی دوم با نفوذ هرچه بیشتر اصول معماری غرب، استفاده از ساده‌گرایی و پرهیز حداکثری استفاده از تزئینات در بناها با کاربری‌های مختلف را نشان می‌دهد، در نتیجه الگوهای هندسی به کار رفته بیشتر به سمت مربع و مشتقات حاصل از فرایند تغییر زاویه سوق یافته‌اند.