تحلیل بازتاب نقاشی در جامعه قرن ششم هجری با نگرش به آثار نظامی گنجوی

Abstract

شعر روایتی زیبا از تاریخ است و مردم و جوهر زندگی آنها مایه و الهام‌بخش شاعر است. یکی از ارکان استوار شعر فارسی در ادبیات ایران، «نظامی » است. شاعری که بازتاب واقعیت اجتماعی زمانه یکی از خصوصیات شعر اوست. بررسی‌ها نشان می‌دهد نظامی به موضوعاتی لبریز از مایه‌های واقعیت و بیانگر حقیقت و عینیت زندگی پرداخته و آثارش منابعی گران‌قدر برای شناخت جامعه دوران او از منظرهای گوناگون به خصوص هنر نقاشی است.<br /> هدف از این پژوهش، دستیابی به اطلاعاتی جدید در زمینه هنر نقاشی در قرن مذکور و در جستجوی پیدا کردن این پرسش است که اشعار نظامی چه بازتابی از هنر نقاشی در جامعه قرن ششم ه.ق دارند. فرضیه پژوهش حاضر این است که «مضامین اشعار نظامی ملهم از کردار اجتماعی وی و متأثر از مسایل زندگی است و این می‌تواند به صورت غیرمستقیم اطلاعات مفید و کارآمدی را درباره موارد مختلف از جمله هنر نقاشی در جامعه قرن ششم در اختیار پژوهشگر قرار دهد».<br /> چهارچوب نظری استفاده شده نیز نظریه بازتاب در جامعه‌شناسی هنر است که معتقد است هنر آیینه جامعه و منعکس‌کننده ویژگی‌های آن است.<br /> روش تحقیق، تحلیل محتوا و شیوه جمع‌آوری اطلاعات، کتابخانه‌ای شامل مطالعة آثار نظامی شاعر مطرح در قرن ششم هجری بود. همچنین مطالعة کتاب‌هایی که دربارة سبک‌شناسی و مضامین آثار شاعر مذکور نگاشته شده و کتاب‌های مرتبط با تاریخ نقاشی ایران ، نشریات و ... است.<br /> بررسی‌ها نشان داد که نقاشی در جامعه قرن ششم ه.ق با شیوه‌های مختلف از جمله پیکرنگاری، کشیدن پرتره افراد بر روی کاغذ، نقاشی دیواری، نقاشی روی پارچه و موارد دیگر در جامعه قرن مورد مطالعه وجود داشته است. همچنین تأثیرات روان‌شناسانه رنگ‌ها در این روزگار شناخته شده بود. شاعر در اشعار خود دو نوع نقاشی واقع‌گرایی و قراردادی را به صورت دو سبک مجزا نشان داده است و بین نقاشی که عین تصویر فرد کشیده می‌شود و نقاشی نمادین از چهره، تفاوت قائل شده است.