بازاندیشی در سرعت دگردیسی کالبدی محیط‌های مسکونی از منظر ساکنین نمونه موردی: محله نیاوران، تهران

Abstract

محیط‌های مسکونی همواره در حال تغییر هستند. تغییر ویژگی‌های کالبدی و تماس دائمی ساکنین با چرخه‌های تمام ناشدنیِ ساخت‌وساز اهمیت ویژه‌ای در ارزیابی کیفیت محیط مسکونی دارد. با این حال کنترل شدت یعنی نوع و سرعت تغییرات کالبدی در جهت رضایتمندی ساکنین نیز چندان مورد توجه سیاستگذاران ابعاد کالبدی در محلات شهری نبوده است. این امر مستلزم دریافت تجربه ساکنین از شدت تغییرات است که از تحلیل‌های ریخت شناختی و کمی حاصل نمی شود. بنابراین وجوه معنادارِ اشتراکات و تفاوت‌های شاخص‌های مؤثر بر ارزیابی عاطفیِ ساکنین بر اساس معیار رضایتمندی در کوچه‌های متفاوت ازنظر سرعت تغییرات کالبدی، پرسش اصلی این پژوهش است. لذا شناخت چگونگی تشخیص نوع و شدت تغییرات و روایت ارزیابانه ساکنین از آن‌ها در فهم فرایند پیچیده انطباق و عوامل مؤثر بر آن سودمند است. این پژوهش به روش ترکیبی اکتشافی با تکنیک های کیفی و کمی گردآوری اطلاعات همچون مصاحبه و بررسی ریخت شناختی تغییرات در دوره زمانی بیست ساله به انجام رسید. بستر پژوهش کوچه های قدیمی محله نیاوران از محلات واقع در شمال تهران بوده است .فاز کیفی امکان اکتشاف سوا لات، تحلیل داده‌ها به روش تفسیری پدیدار نگاری و تشکیل فضاهای نتیجه در سرعت‌های کم، متوسط، بالا و شرایط دگرگونی را فراهم نمود. پرسشنامه 5 درجه‌ای لیکرت به‌منظور آزمون روایی و پایایی نتایج در کوچه‌های اصلی و کنترل به روش نمونه‌گیری هدفمند اجرا شد. با استفاده از نرم‌افزار SPSS تحلیل واریانس و اعتبارسنجی سوا لات در هر یک از گونه‌ها، تحلیل مقایسه زوجی بین گونه‌ها و عوامل شش‌گانه چارچوب مفهومی با آزمون کروسکال والیس انجام شد. نتایج حاصل، شاخص‌های تجربه و روایت ارزیابانه تغییرات را بر اساس چارچوب نظری تایید نمود اما در عوامل مؤثر در انطباق و معیارهای رضایتمندی در سرعت‌های مختلف تفاوت های معناداری دیده شد. بررسی نتایج حاکی از تفاوت معیارهای ارزیابی و رضایتمندی ساکنین در کوچه های دگرگون شده نسبت به سایر گونه های سرعت بوده است. رضایت‌مندی نیز مستلزم تنظیم نگرش و انطباق با معانی جدید است. به دلیل ماهیت کیفی دریافت تجربه ارزیابانه ساکنان در محیط های مختلف تدارک آن در محلات مشابه می تواند زمینه مطلوبی جهت انجام مطالعات فرا تحلیل و دستیابی به چارچوب نظری پاسخگو به شرایط محلات مشابه کلانشهر تهران را فراهم نماید.