‌ بازشناسی معنی خانه در قرآن رهیافتی در جهت تبیین مبانی نظری خانه

Abstract

این نوشتار به معنی خانه، واژگان قرآنی در مورد خانه و مفاهیم مرتبط با مسکن و سکونت در قرآن می‌پردازد، ابتدا با توجه به آیه 80 سوره نحل که خداوند می‌فرماید : «والله جعل لکم من بیوتکم سکنا و ... خدا خانه‌هایتان را جای آرامشتان قرارداد و ...» شرط اول سکونت «سکینه» را تبیین ‌می‌کند و سپس رابطه «سکینه» و «آرامش» را در قرآن تشریح ‌‌کرده و با استناد به آیه 28 سوره رعد «الا بذکر الله تطمئن القلوب»،‌ که «ذکرالله»‌ شاه کلید رسیدن به آرامش است به این مهم دست ‌می‌یابد که خانه تنها زمانی می‌تواند بستری برای رسیدن به آرامش باشد که محلی برای به یادآوردن خداوند بوده و ذکرالله در آن تجلی یابد. در ادامه به تجلیات «ذکر» در عرصه آفرینش، همچون شب و روز، زمین و همسران ‌می‌پردازد که مصداق آرامش در نعمت‌‌‌های الهی هستند و از آنجایی که مطابق نصّ صریح قرآنی، هستی بر مدار قدر و اندازه وجود یافته و قدر و انداره همان هندسه است این گونه امتداد ‌می‌یابد که هندسه و قدر، شاه کلید معماری ذاکرانه آفرینش است. در نتیجه برای ساختن خانه‌ای که موجب ذکر یاد خدا ‌می‌‌‌‌‌شود و در نتیجه آرامش‌بخش باشد. ‌‌‌‌باید ابتدا کلید و رمز آفرینش در طبیعت کشف و استخراج ‌‌‌‌شده و ثانیاً در روند طراحی و ساخت خانه باید ارتباط بلاواسطه‌ای بین طبیعت،کالبد و فضای خانه برقرار کرد تا معماری خانه همچون پنجره‌ای رو به سوی آیات الله باشد. بنابراین از منظر قرآنی هندسة خانه‌ای که معماری آن مذکِّر خداوند و آیاتش است می‌تواند آرامش و سکونت انسانی را مهیا کند. از آنجایی‌که ذکر [یادآوری] مقدمه‌ای برای فکر و تفکر انسان است در نهایت مذکِّر بودن، خانه بستری برای مفکِّر بودن انسان را فراهم ‌‌آورده و سرانجام چنین بیان ‌می‌شود که خانة مذکِّر؛ خانة مسکِّن و مفکِّر است. مقاله حاضر در حوزه تحقیقات کیفی قراردارد که با روش هرمنوتیک و ‌‌‌‌تأویلی سعی در استخراج مفاهیم و معانی مرتبط با خانه از منظر قرآنی دارد. در نحوه رجوع به آیات قرآنی از تفسیر قرآن یا از روش تفسیر آیه به آیه بهره گرفته شده و کلمات و معانی استخراج شده در روش ‌‌‌‌تأویلی و هرمنوتیک، از واژگان قرآنی استفاده شده است.