باز‌زنده‌سازی و احیاء بافت فرسوده با رویکرد حفظ هویت مسکن، نمونه موردی محله جویباره اصفهان

Abstract

امروزه بافت تاریخی شهرها به دلیل ساختار سنتی‌، فرسودگی واحدهای مسکونی‌، دشواری دسترسی‌، ضعف‌ زیرساخت‌ها و تشکیلات زیست‌محیطی سیر رکود و عقب‌ماندگی را طی می‌کند. در راستای این تحولات بنیادین در شهرهای تاریخی و رفع مشکلات از بافت تاریخی شهرها طرح‌هایی در قالب بازسازی – نوسازی – بهسازی و باز‌زنده‌سازی درزمینه‌های مختلف تهیه و اجرا شده است. شیوه برخورد با این بافت‌های تاریخی متأثر از دیدگاه‌های فلسفی در شهرسازی متفاوت بوده است‌. در دهه‌های اخیر با احیاء بافت تاریخی و رفع فرسودگی از شهرها و اعیان‌سازی به همراه حفظ و احیاء هسته تاریخی و هماهنگی بین بافت نو و تاریخی با تأکید بر هنجارها و ارزش‌های اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است. شهر تاریخی اصفهان با قدمت دیرینه از این قاعده تحولات بنیادین شهرسازی در ایران مستثنی نبوده و تحولات بسیاری در ساختار سنتی آن صورت گرفته است‌. نظام به‌هم‌پیوسته و ارگانیک شهر به همراه شبکه معابر (سرپوشیده و روباز) و محله‌های خودکفای تاریخی دچار تحولات بسیار شده‌اند از جمله محله جویباره که جزء هسته‌های تاریخی شهر اصفهان به شمار می‌رود. در این محله به رغم طرح‌های اجرا شده از جمله کف‌سازی معابر، بهسازی و بازسازی تک‌بناهای باارزش و ایجاد فضای سبز تاکنون نتوانسته هویت تاریخی خود را همانند گذشته حفظ کرده، به دلیل نبود یک برنامه بلندمدت مدون در مسیر حفظ و احیاء هسته‌های تاریخی شهر و هماهنگ با بقیه اجزاء خود در مسیر توسعه گام بردارد، ضمن اینکه همواره شاهد گریز جمعیت از محله و فرسودگی بیش‌ از حد ابنیه و زوال این هسته تاریخی در شهر اصفهان هستیم. حفظ ارزش‌های ماندگار و تاریخی در محله، روان‌سازی ترافیک و ایجاد وحدت فضایی در مجموعه محله‌، اشتغال‌زایی و بازگرداندن هویت اجتماعی محله جویباره و احیاء معابر و گذرهای تاریخی جهت جذب گردشگر از جمله مهم‌ترین نتایج این تحقیق به شمار می‌رود که از روش میدانی و تحلیلی در هسته تاریخی محله جویباره انجام پذیرفته و دارای قابلیت بالقوه جذب جمعیت گردشگر است. در این پژوهش پس از شناخت و بررسی بر روی یک واحد همسایگی در محله به واکاوی یکایک ابنیه و معابر و اجزاء تشکیل‌دهنده آن پرداخته شده تا با امکان باز‌زنده‌سازی مطلوب براساس ساختار اجتماعی‌، فرهنگی‌، اقتصادی و جلب مشارکت مردمی بتوان هویت تاریخی محله جویباره را مجدداً محقق کرد و در راستای یک محله سرزنده، با حفظ هویت تاریخی خود به یک نوسازی پایدار دست یافت.