تدوین معیارهای توسعه فضاهای زیرسطحی از منظر شاخص‌های مدیریت بحران شهری

Abstract

به دنبال افزایش جمعیت به‌ ویژه در شهرهای بزرگ و تغییر و تحولات شهری در دوران اخیر، موضوع استفاده از فضاهای زیرسطحی به عنوان راه‌حلی برای رفع مشکلات شهری مورد توجه بسیاری از کشورها قرار گرفته است. فضاهای زیرسطحی به عنوان سطوحی که در لایه‌های زیرین زمین قرار می‌گیرند حایز قابلیت‌ها و امکانات متعددی هستند اما تاکنون از میان قابلیت‌های مختلف فضاهای زیرسطحی در رفع مشکلات شهری، تنها به جنبه‌های کالبدی آن در جهت حل معضلات ترافیکی پرداخته شده است در حالی که یکی از مهم‌ترین معضلات شهری، آسیب‌پذیری شهرها در برابر انواع بحران‌ها و مخاطرات است. لذا پرداختن به موضوع توسعه زیرسطحی و شناخت پتانسیل‌ها و قابلیت‌های آن از یک‌سو و بررسی ویژگی‌های مدیریت بحران و اقدامات مؤثر در هر مرحله از سوی دیگر می‌تواند در دستیابی به راه‌حلی برای کاهش آسیب‌پذیری شهرها در برابر بحران مورد توجه قرار گیرد. در این راستا به منظور بررسی ارتباط میان این دو موضوع، از مطالعات کتابخانه‌ای، بررسی اسناد و متون معتبر علمی مرتبط، بررسی تجربیات نمونه‌های موفق جهانی و نیز نظرسنجی از 35 نفر از صاحبنظران در این حیطه و استخراج نتایج حاصل از پرسشنامه‌ها با استفاده از مدل دلفی فازی استفاده شده است. از همپوشانی معیارهای استخراج شده در هر دو حوزه و نیز نتایج حاصل از نظرسنجی از صاحبنظران، معیارهای پیشنهادی توسعه فضاهای زیرسطحی در جهت مدیریت بحران تدوین شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که میان معیارهای توسعه فضاهای زیرسطحی و مدیریت بحران در حوزه کالبدی بیش از 85 درصد، در حوزه حمل و نقل حدود 90 درصد، در حوزه زیست‌محیطی حدود 75 درصد و در حوزه اقتصادی در حدود 70 درصد همپوشانی وجود دارد و در این میان بیشترین همپوشانی میان معیارها در حوزه‌های کالبدی، حمل و نقل و محیط زیست وجود دارد. به این ترتیب که ایجاد مسیرهای زیرسطحی تندرو و ارتباط زیرسطحی مراکز مهم امدادی در حوزه حمل و نقل و نیز استفاده از فضاهای زیرسطحی برای دفع مواد خطرناک در حوزه محیط زیست در انطباق کامل با معیارهای مدیریت بحران قرار دارد. چنین به نظر می‌رسد که می‌توان از معیارهای پیشنهادی در جهت توسعه فضاهای زیرسطحی با رویکرد حاضر بهره جست.