ارزیابی طرح کارل فریش بر پیکربندی ساختار فضایی بافت قدیمی شهر همدان (با استفاده از تکنیک چیدمان فضا)

Abstract

با روی کارآمدن رضاخان، تفکرات شبه مدرنتیه در ایران شکل گرفت. و اجرای خیابان‌کشی‌ها به عنوان اولین نمودهای شهرسازی مدرن بر بافت‌های شهری قدیم اجرا شد. این امر نه تنها بر نظام محله‌ای و بازار به عنوان عمومی‌ترین فضای شهری تأثیرات منفی گذاشت. بلکه بر ساختار فضایی و سلسله مراتب هم‌پیوندی(دسترسی) شهری نیز آسیب رسانید. در دوره‌های قبل اگر بازار به عنوان ستون‌فقرات شهری نقش بازی می‌کرد با اجرای طرح‌های خیابان‌کشی، بازار به حاشیه رانده شده و خیابان به عنوان لبه قدرتمند جایگزین بازار شد. طرح کارل فریش (میدان مرکزی شهر و شش خیابان منشعب و کمربندی‌های آن) در دوره پهلوی اول یعنی از اواخر سال 1310 به بعد بر روی بافت قدیمی شهر همدان احداث شد. نوع تحقیق توصیفی – تحلیلی است. با استفاده از نقشه محوری شهر در سال‌های 1297،1332و1393و نرم‌افزار Depthmap و تکنیک اسپیس‌سینتکس به تحلیل ساختار و هم‌پیوندی شهر در دوره قبل و بعد از خیابان‌کشی‌ها (که خود به دو مرحله قابل تقسیم است) پرداخته‌ایم. طبق نتایج، ساختارمندی و انسجام بافت شهری نسبت به دوره قبل از خیابان‌کشی‌ها تضعیف شده و از طرفی میزان هم‌پیوندی (دسترسی) در قسمت بازار به شدت کاهش و از سوی دیگر، مقدار هم‌پیوندی (دسترسی) خیابان افزایش یافت. از این دوره به بعد خیابان به عنوان ستون‌فقرات شهری معرفی می‌شود.