خاستگاه نظری میدان نقش جهان

Abstract

امروزه شهرهای ما بیش از هر چیز نیازمند فضاهای جمعی هستند. میدان‌ها از دیرباز در بافت شهر به عنوان یک فضای جمعی ایفای نقش می‌کرده‌اند. وجود میدان ایرانی در شهر ایرانی، ضرورتی انکار نشدنی است. ویژگی‌های میدان ایرانی را می‌توان در میدان‌های تاریخی ایران که در رأس آنها میدان نقش جهان قرار دارد، جستجو کرد. میدان نقش جهان به عنوان یک میدان حکومتی ایرانی و با دربرداشتن سه جزء اصلی شهر (اقتصاد، مذهب و حکومت) سعی در پیوند با مردم دارد. یافتن خاستگاه نظری ویژگی‌های میدان نقش جهان می‌تواند به یافتن اصول طراحی یک میدان حکومتی بیانجامد. مقاله حاضر با مقایسه ویژگی‌های میدان نقش جهان با بناهای مشابه توانسته تا حدودی به خاستگاه نظری ویژگی‌های آن نزدیک شده و الگویی برای طراحی یک میدان ایرانی ارایه دهد. مقایسه ویژگی‌های میدان نقش جهان با میادین پیشین صفوی و مقبره شیخ صفی در قالب ویژگی‌های مشترکشان صورت گرفته است. این ویژگی‌ها از متون تاریخی استخراج و سعی شده به ویژگی‌های اصیل آنها نزدیک‌تر باشد. با طبقه‌بندی و تحلیل و بررسی ویژگی این بناها، معنا و خاستگاه نظری آنها استنباط شده است. سپس با تأکید بر بدیع بودن میدان نقش جهان در زمان خود به ویژگی‌های خاص و ترکیبی آن پرداخته می‌شود. میدان نقش جهان ترکیبی نو از میادین پیشین صفوی، مقبره شیخ صفی و به طور کلی معماری ایران بوده است. در آخر و پس از شناخت معنایی میدان نقش جهان، راهبردهایی برای طراحی میدان حکومتی ایرانی ارایه شده است. راهبردهایی چون استفاده از هندسه ایرانی، محصوریت، استفاده از عناصر باغ ایرانی، احیای سنت نقاره‌خوانی، دادن نقش مذهبی، تجاری و نمایشی به میدان بایستی در طراحی میدان حکومتی ایرانی مدّ نظر قرار گیرد.