بررسی تناسب موجود در تزیینات معقلی مدرسة «غیاثیۀ خرگرد»

Abstract

بیان مسئله: مطالعۀ تناسب موجود در اجزای تزیینات آجری در نماهای معماری (خوون چینی) نشان می‌دهد که این تناسب حاصل نسبت ابعاد اجزا به آجر مادر است که از خرد شدن آن به نسبت‌های صحیح پدید می‌آید. در خصوص تزیینات معقلی که مبنای آن نیز بر چینش از پیش طراحی‌ شده، آجرها استوار است، علی‌رغم تحقیقات فراوان در انواع آن، ضروری است که تا چگونگی ایجاد تناسب بین اجزای آجر و بستری که در آن به‌کار گرفته می‌شوند، مورد مطالعه قرار گیرند، برهمین اساس مسئله این پژوهش آشکار سازی نسبت بین اجزا در یک تزیین معقلی و تناسب این اجزا با بستری که در آن قرار گرفته‌اند، است. تزیینات مورد مطالعه این پژوهش معقلی‌های کتیبه‌دار مدرسۀ «غیاثیۀ خرگرد» ساختۀ قوام‌الدین شیرازی است.هدف: بررسی تناسبات کمی موجود در تزیینات معقلی مدرسۀ غیاثیۀ خرگرد (حاصل از محاسبات عددی) هدف این پژوهش است.روش پژوهش: این پژوهش از نظر هدف بنیادی و از حیث روش مبتنی ‌بر توصیف و تحلیل داده‌هاست. داده‌ها از دو طریق کتابخانه‌ای و میدانی به‌دست ‌آمده‌اند. در مطالعۀ میدانی، تزیینات معقلی (دارای کتیبه) مورد محاسبۀ کمی قرار گرفته است. تزیینات مورد مطالعه توسط نرم‌افزار رایانه‌ای بازطراحی‌ شده‌اند.یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد که تناسب، علاوه‌ بر اجزای آجرهای تشکیل‌‌دهندۀ معقلی‌ها، بین آجرها و بستری که آن را تزیین می‌کنند نیز وجود دارد. این تناسبات بر اثر به‌کارگیری یک (پیمون) که از واحد اندازه‌گیری سنتی (گز) حاصل می‌شود، براساس تقسیمات حاصل از ترسیم‌های هندسی به‌وجود آمده و تناسبات لازم را با دقت بسیار بالا در تمام ارکان و اجزای بنا ایجاد می‌نماید.