پتروگرافی و ژئوشیمی ماسه سنگ‌های سازند دورود در برش زال، آذربایجان شرقی: کاربرد در بررسی خاستگاه، جایگاه تکتونیکی و هوازدگی قدیمه

Abstract

در این مطالعه، ترکیبی از روش‌های پتروگرافی و ژئوشیمی عناصر اصلی نهشته‌های سیلیسی‌‌آواری سازند دورود به سن پرمین زیرین در برش زال در جنوب جلفا جهت بررسی خاستگاه، جایگاه تکتونیکی و هوازدگی قدیمه مورد استفاده قرار گرفته است. ضخامت سازند دورود در برش مورد مطالعه 112 متر متشکل از میکروکنگلومرا، ماسه‌سنگ و شیل قرمز می‌باشد. 13 نمونه‌ ماسه‌سنگی دانه متوسط توسط روش نقطه‌شماری و 6 نمونه نیز جهت تعیین مقدار عناصر اصلی آنها به روش فلوئورسانس اشعه ایکس (XRF) بررسی شدند. از لحاظ ترکیب سنگ‌شناسی، نمونه‌های مورد مطالعه اکثراً در محدوده ساب‌لیتیک‌آ‌رنایتی قرار گرفته‌اند. بررسی میزان و نوع کوارتزهای تک بلور و چندبلور، استفاده از توابع تفکیکی، سنگ مادر غالب این نهشته‌ها را سنگ‌های دگرگونی و آذرین فلسیک و همچنین چرخه مجدد رسوبی نشان داده است. وجود چرت در مطالعات پتروگرافی، تأثیر چرخه مجدد رسوبی از سازندهای قدیمی‌تر را نیز در این ماسه‌سنگ‌ها تأیید نموده است. مطالعات پتروگرافی و ژئوشیمی همچنین نشان دهنده خاستگاه کراتونی و جایگاه تکتونیکی حاشیه غیرفعال قاره‌ای در زمان ته‌نشست رسوبات سازند دورود می‌باشد. تعیین اندیس شیمیایی دگرسانی در نمونه‌های مورد مطالعه، بیانگر میزان هوازدگی شدید در منطقه منشأ و وجود آب و هوای مرطوب می‌باشد که با جغرافیای قدیمه پرمین پیشین ایران مطابقت دارد. به نظر می‌رسد عواملی همچون مسیر حمل طولانی رسوبات بر روی کراتون عربی، چرخه مجدد رسوبی از سازندهای قدیمی‌تر و همچنین آب و هوای مرطوب در زمان ته‌نشست سازند دورود، در کنار هم، در بلوغ نسبتاً بالای این ماسه‌سنگ‌ها نقش مهمی داشته‌اند.