تحلیل ساختار و محتوای رمان «در شعلههای آب» از مرتضی مردیها

Abstract

رمان «در شعله‌های آب» برگرفته از خاطرات مرتضی مردیها، از روزهای جنگ است. روایت نویسنده در این رمان، جنگ و کارکردهای مختلف آن است؛ با نگاهی فلسفی، روانشناسی، شاعرانه و روشنفکرانه و بی‌طرفانه؛ در عین حال، عرفانی و واقع‌گرایانه. نگارنده به هدف شناخت ویژگی‌های ساختاری و محتوایی آن، در پی رسیدن به این مسأله است که رمان نام‌برده به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین رمان‌های آغاز جنگ، چگونه توانسته است بحران جنگ و مسائل سیاسی و اجتماعی و فرهنگی آن را در برهۀ خاصی در خود انعکاس دهد؟ به همین جهت، نگارنده به دلیل اهمیّت تاریخی رمان مذکور، بر آن شد تا ساختار و محتوای آن را نیز تحلیل کند. براساس این جستار، دارابودن نثر شاعرانه توأم با نثری داستانی برای انتقال تجربیّات نویسنده، استفاده از نمادهای تازه و انتخاب زاویۀ دید اول شخص، دارابودن پیرنگ و طرحی پرحادثه از مهم‌ترین ویژگی‌های ساختاری رمان است. از لحاظ محتوایی نیز، مشتمل بر مسائل اساسی دوران دفاع مقدس است که نویسنده خواسته، واقعیّات آن را بیشتر مطرح کند. پیام‌های رمان، اهمیّت دارد؛ زیرا نویسنده تلاش دارد مؤلفه‌های پایداری ازجمله شهادت، ایثار، فداکاری، حفظ مرزهای میهن، ستایش آزادی و آزادگی را به مخاطب القاء کند. مهم‌ترین وجهۀ ارزشمندی آن، انتقال موضوعات پایداری به نسل جدید است. از قدرت تأثیرگذاری هنری برای تبلیغ و آموزش استفاده می‌کند و داستان‌ هدف‌داری می‌نویسد که عملکرد شخصیّت‌ها در جهت حقانیّت بخشیدن به آن است. بنابراین، از زوایای گوناگون می‌تواند چشم‌انداز جدیدی در ادبیات معاصر باشد.