تجربۀ زیستۀ دختران حاشیه‌نشین از مفهوم «محرومیت»: مورد مطالعه منطقۀ حاشیه‌نشین دولت‌آباد-استان کرمانشاه

Abstract

رشد ناهمگون و نامتوازن شهرنشینی و به‌تبع آن گسترش پدیدۀ حاشیه‌نشینی یک معضل اجتماعی است که ساکنان این مناطق را با محدودیت‌های متعدّدی مواجه کرده است. در این میان، دختران به‌عنوان بخش وسیعی از جامعه از این امر مستثنی نیستند؛ بنابراین پژوهش حاضر برای رسیدن به درک عمیق‌تر از تجربۀ زیستۀ دختران حاشیه‌نشین از محرومیت، به‌صورت کیفی و با تأکید بر رویکرد پدیدارشناسی (به روش کولایزی) انجام شده است. برای گردآوری داده‌ها با هجده نفر از دختران حاشیه‌نشین بالاتر از هجده سال، مصاحبۀ نیمه‌ساختار‌یافته و عمیق انجام شد. مشارکت‌کنندگان با روش نمونه‌گیری هدفمند ازمیان دخترهای محروم منطقۀ حاشیه‌نشین دولت‌آباد (استان کرمانشاه) انتخاب شدند. همچنین، با استفاده از نرم‌افزار Maxqda داده‌های پژوهش تحلیل شد و برمبنای فایل‌های متنی وارد‌شده به نرم‌افزار، مضامین اصلی و خرده مضامین استخراج شدند. بر این اساس، تجربۀ زیستۀ دختران حاشیه‌نشین از محرومیت، در دو مضمون اصلی«باور‌های محدودکنندۀ فردی» و «فضای نامطلوب جامعۀ حاشیه‌نشین» و با تعداد نه مورد خرده مضمون، دسته‌بندی شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که زندگی در منطقۀ حومۀ شهر، دختران را با مسائل متعدّدی رو‌به‌رو می‌کند که این امر نه‌تنها از بسترهای آسیب‌پذیر اقتصادی و اجتماعی فضای حاشیۀ شهری، تاحدودی از طرح‌واره‌های ذهنی آنها نشئت می‌گیرد.