ررسی رفتارهای بهداشتی ‎ونظافت‌گری زنبورعسل ایرانی (Apis mellifera meda) ‏‎در کلنی‌های انتخاب شده نسل سوم و چهارم طرح اصلاح نژاد برای مقاومت به کنه واروآ (Varroa destructor)

Abstract

به ­دلیل اثرات سوء سموم شیمیایی مورد استفاده برای مبارزه با کنه واروآ در کلنی­ های زنبور عسل، استفاده از روش­ های غیر شیمیایی نظیر انتخاب برای رفتارهای بهداشتی مورد توجه قرار گرفته است. رفتار بهداشتی شامل تشخیص نوزادان مرده، آلوده و یا غیر طبیعی درون سلول­های نوزاد، درپوش­ برداری، خارج کردن نوزادهای مرده و یا آلوده است که در کنار رفتار نظافت گری زنبور عسل علیه کنه واروآ به­ کار گرفته می­شود. برای بررسی رفتار نظافت گری از 60 کلنی (30 کلنی مقاوم و 30 کلنی شاهد) موسسه تحقیقات علوم دامی کشور در استان البرز در دو نوبت یعنی از شهریور تا مهر ماه 93 و از خرداد تا مهر ماه 94 به مدت یک روز در هفته استفاده گردید. برای اندازه­ گیری رفتار نظافت گری، صفحات آغشته به گریس در کف کندوهای کف باز آزمایشی قرار داده شد و تعداد کنه­ های سالم و غیر سالم موجود بر روی صفحات شمارش شد. میزان درپوش ­برداری و خارج نمودن نوزادان مرده در کلنی­ های مقاوم و شاهد در شهریور 93 و خرداد 94 تعیین شد .برای تعیین میزان رفتار بهداشتی از ازت مایع برای کشتن شفیره ­ها استفاده گردید. تعداد سلول­های درپوش­ برداری و تخلیه شده در سه مقطع زمانی پس از ریختن ازت مایع شمارش شد .کلنی­ هایی که بیش از 95 در صد نوزادان مرده، آلوده و یا غیر طبیعی را در مدت 48 ساعت از کندو خارج نمودند به­ عنوان کلنی­ های بسیار بهداشتی در نظر گرفته شدند. میانگین رفتار نظافت­ گری در سال­ های 93 و94 به­ ترتیب 1±61 و 3±65 به ازای هر کلنی به­ دست آمد که تفاوت بین آن­ ها معنی­ دار بود. طی دو سال بررسی کلنی­ های بهداشتی به­ ترتیب 30 و 3/32 درصد بود و هم­چنین درصد کلنی­ های مقاوم نسبت به شاهد بیشتر بود. همچنین درصد درپوش­ برداری و حذف شفیره­ های مرده در سلول­ ها بعد از 48 ساعت در سال 93 و94 به­ ترتیب 5/88، 3/91 و 5/85، 6/86 بود و تفاوت بین آن­ ها نیز معنی­ دار بود. نتایج نشان داد که همبستگی مثبت و معنی­ داری میان رفتار نظافتگری و تولید عسل و همچنین رفتار درپوش برداری و حذف شفیره­ های آلوده وجود دارد. نتایج این تحقیق نشان می­ دهد. که زنبور عسل ایرانی رفتارهای بهداشتی بالاتری در مقابل کنه واروآ و سایر بیماری­ های زنبور عسل نشان می­ دهد. با انتخاب و اجرای برنامه­ های اصلاح نژاد می­ توان میزان این رفتار­ها را در جهت ایجاد جمعیت­ های مقاوم به کنه تقویت نمود.