بررسی ساختار گروه اسمی گویش کلهری از گویش‌های زبان کردی بر پایۀ نحو ایکس - تیره

Abstract

در این مقاله بر اساس نظریۀ حاکمیت و مرجع‌گزینی که هگمن (1994) آن را در کتاب مقدمه‌ای بر حاکمیت و مرجع‌گزینی معرفی کرده است و بر طبق قواعد ایکس- تیره، به بررسی نحوی گروه اسمی گویش کلهری از گویش‌های زبان کردی (وابسته به زبان‌های ایرانی شمال غربی) در مقایسه با زبان فارسی، پرداخته شد. در این چارچوب نظری، اسم به عنوان هسته، در گروه اسمی قرار می‌‌گیرد تا سازۀ بزرگتری تشکیل شود. عناصر دیگر نیز در کنار هستۀ گروه اسمی قرار می‌‌گیرند که وابسته‌های هسته خوانده می‌‌شوند. وابسته‌های اسمی در گویش کلهری، شامل وابسته‌های پیشین و وابسته‌های پسین هستند. وابسته‌های پیشین؛ عبارتند از: صفت اشاره، صفت شمارشی، ممیز، صفت پرسشی، صفت مبهم، صفت تعجبی، شاخص، صفت عالی و یکِ نکره. وابسته‌های پسین نیز شامل نشانه‌های معرفه و نکره، نشانه‌های جمع، صفت بیانی، گروه اضافه یا مضافٌ‌الیه، صفت شمارشی ترتیبی نوع دوم، گروه حرف اضافه‌ای، اسم ملکی، گروه بدلی و بند موصولی می‌باشند که به ترتیب خاصی و با توجه به نزدیکی و دوری از هستۀ گروه اسمی قرار می‌‌گیرند؛ به طوری که جابجایی هرکدام از جای اصلی خود، باعث بدساختی و نامفهومی گروه اسمی می‌‌شود.