تأملی بر محل برگزاری مراسم آیینی روز عاشورا در شهر ایلام با تأکید بر میدان 22 بهمن و پنج‌راه جهاد

Abstract

آیین­ها را می­­توان آداب و رسومی دانست که طی سال­های طولانی شکل گرفته­اند و روابط و مناسبات انسان­ها با جامعه، محیط و تاریخ را در فضایی نمادین، تعریف و تنظیم می­کنند. آیین­ها ریشه در باورها، احساسات و هویت اجتماعی مردم دارند و به همین دلیل، اغلب، برگزاری آنها به شکلی خودانگیخته از سوی افراد جامعه صورت می­پذیرد. آیین روز عاشورا نیز یک مراسم دسته‌جمعی است که هر ساله تکرار می‌شود و بر کالبد و ظاهر شهرها تأثیر می‌گذارد؛ همچنین خاطره‌انگیز است و برای مکان برگزاری، ایجاد هویت می­کند. نگارندگان در این پژوهش کاربردی که با استفاده از روش­های اسنادی و میدانی انجام گرفته است، به دنبال یافتن پاسخ برای سؤال‌های زیر بودند:<br /> 1. آیا مکان­های فعلی برگزاری مراسم روز عاشور در شهر ایلام، کارآمد و متناسب با این آیین است؟<br /> 2. آیا مکان­های برگزاری آیین روز عاشورا در شهر ایلام توانسته است خاطره­انگیز باشد و حس تعلق مکانی را ایجاد کند؟<br /> نتایج پژوهش نشان می­دهد که اکثریت پاسخ­دهندگان، مکان­های فعلی برگزاری مراسم را نامناسب دانسته و خواهان تغییر کالبدی در مکان­های فعلی یا انتقال مکان­های کنونی به محل دیگری از شهر بوده‌اند. آنها آیین­های جمعی را سبب ایجاد فضاهایی خاطره‌انگیز، بامعنا و نمادین دانسته­اند که در هویت­بخشی به فضاها مؤثر هستند؛ همچنین سیاه­پوش کردن مساجد و حسینیه­ها، تجمع­های مردمی و هیئت‌های عزاداری، سینه­زنی، زنجیرزنی، علم­گردانی، نوحه‌خوانی و تعزیه‌خوانی را از عناصری دانسته‌اند که بیشترین تأثیر را بر ذهن بازدیدکنندگان در مکان­های برگزاری مناسک و آیین­ این روز داشته­ و سبب شکل­گیری خاطره­ و هویت‌بخشی به مکان شده است.