بررسی تطبیقی مضامین رضوی در شعر «خوشدل تهرانی» و «محمدحسین الغروی الاصفهانی»

Abstract

شعر آیینی یکی از گونه‌ها‌ی شعر تعلیمی است که پیشینه‌ای کهن در ادبیّات دارد. جایگاه والای امام رضا (علیه‌السلام) در میان شیعیان و به‎ویژه حضور ایشان در ایران، سبب شده است که شاعرانِ هر گوشه از این دیار با سرایش مدیحه‎ها و مرثیه­های زیبا، آثاری ارزشمند بیافرینند و گام‌های بزرگی در غنای ادبیّات دینی بردارند. در این میان، «محمدحسین غروی اصفهانی» و «خوشدل تهرانی» نمونه‎هایی بارز از شاعران خوش‎ذوقی هستند که غالب اشعار آنان را مدح و ستایش اهل بیت (علیه‌السلام) تشکیل می­دهد. در این پژوهش، نخست بنا بر جایگاه و رسالت ادبیّات تطبیقی، بر بنیان دیدگاه‌های مکتب آمریکایی، که تأکید بر مطالعات زیباشناختی، میان‎رشته‌ای و بینافرهنگی از ویژگی‌های برجستۀ این نظریه است، پیش رفته و سپس به روش توصیفی ـ تحلیلی، با استناد به شواهدی از اشعار این دو شاعر، با هدف بررسی تطبیقی مضامین رضوی به مدایح و مراثی ایشان پرداخته شده است. یافته‌های این پژوهش بیانگر آن است که دو شاعر در مباحثی چون بیان فضایل اخلاقی امام (علیه‌السلام)، حکمت و علم، منزلت و فضیلت­های امام (علیه‌السلام)، ولایت، وجه تسمیه امام، کرامت بارگاه مطهر امام، حوادث تاریخی زندگی امام (علیه‌السلام)، نماز باران و حدیث سلسلة‎الذهب، ضامن‌آهو، شوق زیارت، شفاعت و... دارای شباهت و وجوه تفاوتی هستند. نتایج حاکی از آن است که اشعار رضوی خوشدل تهرانی به‎سبب تصاویر ادبی زیبا و مضامین متنوّع آن، نمود برجسته­تری نسبت به شعر غروی اصفهانی دارد و تأثیر بیشتری بر مخاطب گذاشته ­است هرچند در شعر غروی نیز مضامین بدیع زیبایی به‎چشم می­خورد.