بررسی پراکنش فلزهای سنگین در خاک‌های اطراف کارخانه سرب و روی زنجان

Abstract

<strong><span lang="AR-SA" dir="RTL">آلودگی خاک به فلزهای سنگین یک مشکل اساسی و در حال گسترش در کشور ما به شمار می­آید. </span><span lang="FA" dir="RTL">بنابراین </span><span lang="AR-SA" dir="RTL">آگاهی از الگوی توزیع مکانی خاک­های حاوی فلزهای سنگین، می­تواند نقش مهمی در ارزیابی پتانسیل آلودگی در یک منطقه داشته باشد. با این </span><span lang="FA" dir="RTL">هدف</span><span lang="AR-SA" dir="RTL"> در این پژوهش تلاش شد</span><span lang="AR-SA" dir="RTL">تا با استفاده از علم آمار مکانی، الگوی مکانی حاکم و تغییرات مکانی برخی از فلزهای سنگین شامل کبالت، نیکل، مس، روی</span><span lang="FA" dir="RTL">،</span><span lang="AR-SA" dir="RTL"> کادمیوم</span><span lang="AR-SA" dir="RTL">و </span><span lang="FA" dir="RTL">سرب</span><span lang="AR-SA" dir="RTL"> در خاک­های اطراف کارخانه سرب و روی ایران </span><span lang="FA" dir="RTL"> در زنجان </span><span lang="AR-SA" dir="RTL">مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد. بدین منظور 126 نمونه خاک در پیرامون کارخانه مزبور و از شعاع صفر تا 5000 متری از مرکز کارخانه و از عمق صفر تا 15 سانتی‌متری جمع آوری شد. نتایج تحقیق نشان داد که بالاترین </span><span lang="FA" dir="RTL">میانگین غلظت فلزهای سنگین در خاک­های سطحی مربوط به عنصر روی و کم­ترین غلظت مربوط به کبالت بود (</span><span>Zn > Pb >Ni>Cu > Cd > Co</span><span lang="FA" dir="RTL">) که در مقایسه با </span><span lang="AR-SA" dir="RTL">استانداردهای جهانی</span><span lang="AR-SA" dir="RTL">خارج از دامنه محدوده‌های اندازه‌گیری شده قرار داشت. بر اساس نتایج آماره موران عمومی و در سطح یک درصد معنی­داری، مشخص گردید تمامی فلزهای سنگین مورد بررسی در منطقه مورد مطالعه دارای ساختار فضایی بوده و از یک الگوی خوشه­ای برخوردار بودند. پراکنش و توزیع مکانی فلزهای سنگین در منطقه مورد مطالعه به­گونه­ای بود که بیش‌ترین تمرکز لکه­های داغ فلزهای سنگین در اطراف شرکت سرب و روی به ترتیب مربوط به فلزهای سرب، کبالت و روی بود. مقدار این فلزها در خاک در بیش‌ترین مقدار برحسب میلی‌گرم فلز بر کیلوگرم خاک به ترتیب برابر با 2990، 20 و 30167 اندازه‌گیری شد. مهم‌ترین دلیل چنین توزیعی برای این سه فلز را می­توان فعالیت کارخانه دانست. نتیجه تحلیل تغییرنگار­ها در پراکندگی فلزهای سنگین </span><span lang="FA" dir="RTL">نشان داد</span><span lang="AR-SA" dir="RTL"> که نمونه­های خاک حاوی فلز نیکل، دارای وابستگی مکانی ضعیف، نمونه­های خاک حاوی فلزهای مس، کادمیم و سرب دارای همبستگی مکانی قوی و خاک­های حاوی فلزهای کبالت و روی از همبستگی مکانی متوسط برخوردار بودند.</span></strong>