بررسی زمین ساخت فعال با استفاده از شاخص‌های ژئومورفولوژی در حوضه سپیدرود، البرز غربی

Abstract

<strong>تکتونیک ژئومورفولوژی به عنوان دانشی ارزشمند در بررسی زمین­ساخت پویاست که می</strong><strong>­</strong><strong>تواند تاثیر تکتونیک فعال را بر رودخانه مشخص نماید. مطالعات مورفومتری به عنوان سنجش و توصیف کمی شکل­ها و چشم­اندازهای زمین تعریف شده­اند. اندازه­گیری­های کمی شرایطی را فراهم می­آورد تا با استفاده از آن­ها به شناسایی وضعیت مناطق دارای تکتونیک فعال پرداخته شود. استخراج شاخص</strong><strong>­</strong><strong>های ژئومورفیکی با استفاده از مدل­های ارتفاع رقومی در محیط </strong><strong> GIS</strong><strong>در دو دهه گذشته، روشی سریع و دقیق در تحلیل حوضه زهکشی</strong><strong>بوده است. به طوری­که از این شاخص­ها برای ارزیابی سریع فعالیت تکتونیکی اخیر در یک ناحیه خاص استفاده شده است.</strong><strong>در این مطالعه زمین­ساخت فعال البرز غربی درحوضه­ سپیدرود با اندازه</strong><strong>­</strong><strong>گیری هفت شاخص ژئومورفولوژی ناهنجاری سلسله مراتبی (</strong><strong>D</strong><strong>a</strong><strong>)، انشعابات (</strong><strong>R</strong><strong>)، انتگرال و منحنی فرازسنجی (</strong><strong>Hi</strong><strong>)، برجستگی نسبی (</strong><strong>Bh</strong><strong>)، تراکم زهکشی (</strong><strong>Dd</strong><strong>)، ضریب شکل (</strong><strong>Ff</strong><strong>) و گرادیان طولی رود (</strong><strong>SL</strong><strong>) مورد ارزیابی قرار گرفت. ابتدا با استفاده از مدل ارتفاعی رقومی؛ حوضه</strong><strong>­</strong><strong>ها و آبراهه­های منطقه مورد مطالعه استخراج شد. پس از محاسبه شاخص</strong><strong>­</strong><strong>ها در هر حوضه، فعالیت زمین­ساختی آن به پنج رده تقسیم گردید. سپس برای هر شاخص نقشه پهنه­بندی سطح فعالیت زمین­ساختی اخیر در گستره مورد مطالعه ترسیم شد. در نهایت شاخص زمین­ساخت فعال نسبی (</strong><strong>Iat</strong><strong>) به منظور تعیین سطح فعالیت زمین­ساختی کل محاسبه گردید و منطقه مورد مطالعه به چهار رده فعالیت زمین ساختی بسیار بالا، بالا، متوسط و کم تقسیم شد. شاخص­های اندازه­گیری شده در هر زیرحوضه نشان می­دهد که در زیرحوضه­های منطبق بر گسل­های منجیل، جیرنده، درفک و دیلمان و همچنین مناطق با تراکم گسلی بالا شاخص­های اندازه­گیری شده مقادیر بالایی را نشان می­دهند که نشان­دهنده تأثیر گسل­های مذکور بر منطقه مورد مطالعه است.</strong>