پاسخ رسوبی - ژئومورفیک رودخانه‌های کوهستانی ایلام به سیلاب شدید سال 94

Abstract

مشاهدات و تفسیر اشکال رسوبی- ژئومورفیک رودخانه­­ها در طول سیلاب­های شدید و پس از آن، برای درک بهتر مکانیسم واکنش تغییرات رودخانه، اساسی می­باشد. از جمله پاسخ­های ژئومورفولوژیک رودخانه­ها به سیلاب می­توان به گسترش کانال ، حمل و نقل و رسوب مواد بسیار دانه درشت، تغییرات عرض پهنه­های فرسایشی و تراکمی ، فرسایش ساحلی کانال و ایجاد نهشته­ها و اشکال رسوبی در بستر و حاشیه رودخانه­ها اشاره کرد. هدف از انجام این مطالعه، شناسایی اشکال رسوبی و مورفولوژیک رودخانه­های کوهستانی بالادست سد ایلام در پاسخ به سیلاب شدیدی که در آبان­ماه سال 94 در استان ایلام اتفاق افتاد می­باشد. برای نیل به این هدف، بازدیدهای میدانی از 100 سایت (هم در سطح آبراهه­های بالادست و هم در رودخانه­های اصلی منطقه­ مورد مطالعه) به­منظور جمع­آوری اطلاعات کیفی در فرآیندها (به­عنوان مثال انتقال رسوب، فرسایش ساحلی) که مسئول تغییرات مورفولوژیک است، صورت گرفت. با استفاده از روش توصیفی- تطبیقی، تجزیه و تحلیل رسوبات سیلابی از طریق بررسی خصوصیات کیفی بافت و ساختار نهشته­های سیلابی انجام شد. انواع مختلفی از نهشته­ها و رخساره­های سیلابی به­عنوان اثرات مشخصه سیلاب­ شدید ایلام ثبت و با استفاده ازGPS تعیین موقعیت شد. نتایج حاکی از وجود سه نوع نهشته رسوبی(تپه تخته­سنگی، نهشته طولی شنی تخته­سنگی و نهشته جانبی شنی تخته­سنگی) و یک نوع از اشکال روساحلی(باریکه تخته­سنگی) در آبراهه­های کوهستانی و چهار نوع نهشته رسوبی(نهشته طولی، نهشته مورب، نهشته مرکب جانبی و نهشته دماغه­ای) و یک نوع از اشکال روساحلی(پشته شنی) در رودخانه­های اصلی موردمطالعه بود. همچنین توالی خاص فضایی از اشکال رسوبی در امتداد رودخانه­های کوهستانی پیدا شد، به­طوری­که ابتدا تشکیلاتی از تپه و باریکه قلوه­سنگی ایجاد شده، سپس این اشکال توسط نهشته­های طولی و جانبی در بازه­های پایین­تر جایگزین شده بودند.<br />