بررسی تغییرات مورفولوژی رودخانه و نقش آن در فرسایش و رسوب‌گذاری با استفاده از HEC-RAS (مطالعه موردی: رودخانه خرم‌آباد – دوآب ویسیان)

Abstract

تغییرات مورفولوژیک رودخانه­ها از مهم­ترین عوامل مؤثر در فرآیندهای ژئومورفولوژیک چرخه فرسایش می‌باشند. هدف از این تحقیق، مطالعه تغییرات مورفولوژی رودخانه خرم­آباد - دوآب ویسیان و بررسی عوامل مؤثر در تغییر شکل هندسی و ایجاد روابط بین آن­ها است. به‌منظور برآورد دبی با دوره بازگشت­های مختلف از نرم­افزار SMADA جهت برازش داده‌ها استفاده شد. پس از واردکردن داده­های هندسی و جریان، شرایط مرزی برای بازه بالادست، هیدروگراف جریان و برای بازه پایین‌دست، منحنی سنجه تهیه شد. در طول مسیر رودخانه خرم­آباد - دوآب ویسیان، چهار نمونه از مصالح بستر و کناره­های رودخانه برداشت و تغییرات دانه­بندی رسوبات، وضعیت شیب و اتصال شاخه­های فرعی مهم به رودخانه اصلی تعیین و نمونه­ها برداشت و آزمایشات دانه­بندی صورت گرفت . داده­های رسوب به نرم­افزار وارد و از رابطه (Ruby) در تعیین سرعت سقوط و انتقال رسوبات و دمای آب استفاده شد. به‌منظور بررسی ارتباط بین داده­های هندسی و هیدرولیکی از خروجی مدل هیدرولیکیHEC-RAS ، به بررسی تناسب روابط رگرسیونی خطی ساده، درجه 2، درجه3 و نمایی پرداخته شد. با تعیین میزان همبستگی بین متغیرها، روابط رگرسیونی، با استفاده از نرم‌افزار SPSS ، از بین روابط تعیین‌شده بین دو متغیر) متغیر وابسته و مستقل) رابطه­ای که بیش­ترین ضریب تعیین، کمترین خطای استاندارد و کمترین سطح معنی­داری را داشت به منزله رابطه مناسب انتخاب شد. نتایج حاصل از اجرای مدل نشان داد که ظرفیت حمل رسوب در بازه موردمطالعه رودخانه خرم­آباد - دوآب ویسیان متغیر می­باشد. مقادیر رسوبات محاسبه‌شده به‌وسیله رابطه ایکرز- وایت به‌عنوان مناسب­ترین رابطه نشان داد از بین متغیرهای مستقل ظرفیت رسوب بیش­تر به دبی جریان وابسته است. اندازه ذرات رودخانه موردمطالعه مشخص شد که در بازه اول (ایستگاه چم­انجیر)، رسوب­گذاری، در بازه دوم (بین دو ایستگاه)، فرسایش و در بازه سوم (ایستگاه دوآب ویسیان)، نیز رسوب­گذاری رخ می­دهد.