تأثیر خواص فیزیکوشیمیایی مارن‌ها بر میزان فرسایش‌پذیری آن‌ها با استفاده از دستگاه شبیه‌ساز باران در منطقه نوبران، ساوه

Abstract

مارن‌ها یکی از مهم‌ترین واحدهای رسوبی در ایران می‌باشند که به لحاظ ویژگی‌های فیزیکی- شیمیایی از رسوب‌زدایی و فرسایش‌پذیری زیادی برخوردار هستند. ماهیت دانه‌بندی و عناصر موجود در آن‌ها و تأثیر این دو موضوع در میزان فرسایش مارن ها بسیار مهم می‌باشد. در پژوهش حاضر به بررسی ویژگی‌های فیزیکی- شیمیایی واحد‌های مارنی و تأثیر آن بر اشکال مختلف فرسایشی در منطقه نوبران ساوه پرداخته‌شده است. بدین منظور علاوه بر نمونه‌برداری از رسوبات، آزمایش شبیه‌سازی باران (به کمک دستگاه شبیه‌ساز باران) در سه واحد مارنی منطقه بر اساس اشکال مختلف فرسایشی انجام شد و میزان رواناب و رسوب تولیدشده در هر نقطه در آزمایشگاه تفکیک و اندازه‌گیری شد. همچنین در آزمایشگاه پارامتر‌های هدایت الکتریکی، میزان عناصر سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، گچ، درصد ذرات رسوبی و سدیم قابل‌جذب (SAR) نمونه‌ها اندازه‌گیری گردید. در تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روش تجزیه واریانس و مقایسه میانگین‌ها در نرم‌افزار آماری SPSS استفاده‌شده است. همچنین مقایسه‌ای اجمالی بین دامنه‌های روبه شمال و جنوب که ازنظر فرسایش متفاوت می‌باشند، نیز انجام شد. بر اساس نتایج تجزیه واریانس اشکال مختلف فرسایشی در میزان یون سدیم، نسبت جذب سدیم و میزان درصد رس، دارای اختلاف معنی‌دار می‌باشند. میزان میانگین یون سدیم و نسبت جذب سدیم از فرسایش سطحی به فرسایش خندقی در مارن‌های منطقه افزایش‌یافته و میزان میانگین درصد رس از فرسایش سطحی به فرسایش خندقی کاهش می‌یابد. همچنین سه متغیر یون سدیم، نسبت جذب سدیم و درصد رس نمونه‌ها را می‌توان عواملی تأثیرگذار در فرسایش مارن‌های منطقه و ایجاد اشکال مختلف فرسایشی دانست. بنابراین بین نوع لندفرم و خواص فیزیکی و شیمیایی مواد سازنده و نحوه و میزان فرسایش‌پذیری آن ارتباط وجود دارد.